27 de febrero de 2014

Baixo as frondas goteyans

BAIXO AS FRONDAS GOTEYANS

Os árbols ya tienen as fuellas amplas. Trobarez, si vos interesa, verdas frondosidaz misteriosas. No bi ha cosa más perturbadera, ta os míos sentitos interiors, que as verdas frondosidaz misteriosas d'ista epoca de l'anyo. sobretot aquels días que o zielo tien un tono perlato _agora mesmo ha parato de plever_. Cuan mueve una miqueta l'aire, vos cayen sobre a testa bellas gotas e bellas floretas blancas u rosatas. Agora me cuaca estar solenco en un parque. Ye cuan un parque me diz más cosas. As fuellas son d'un verde escuro, bien ufanas e escoscatas. A la luz veyerez cómo brilan, pero a uambra que fan ye un tapiz seminocturno. Uno camina poquet a poquet baixo ixos resers. Si tenez a "veritable vocazión", vos atrayerán más as frondas que no pas a Venus de marbre en a cruzillata de camins, que uei pareix, no sé per qué, aflichita per un esderizo tardano, u o uello d'o lago que reflexa también, como los altros días, os suyos alredors, pero con un aire de pensar en bella altra cosa.

E, de bien chiquet, ya las preferiba, istas frondas mullatas. No niego pas a belleza d'as frondas en una tardada de color narancha, tibia, cuan son plenas de paixaros, de gorgollos de fontanas que cubren os murmurios d'os enamoratos. Pero alavez a luminaria verda cubierta per bel esderizo dorato, más bien vos fa pensar en o goyo d'a vida. Venus sonrisa e o lago también. Per tot bi ha rosas. A uno li pareix que ye fázil floreixer. Ye una mena d'intoxicazión que vos traye l'aire denso. A luna se devantará dorata e gran sobre una polseguera vrioleta, e a chen, ya tornando enta las casas, eixirán de debaixo d'as frondas con os uellos brilans.

Per cuentra, as frondas mullatas d'abril e os camins solitarios que i pasan per debaixo e as ultimas gotetas, bochatas per o viento, d'o ploro d'a primavera entristezita, nos fablan de cosas estraniamén inabastables. No nos fan dengún retreito per a nuestra vida cutiana _ ni tan sisquiera nos dan a entender que la conoixcan_ pero nos sochieren una vida do tot fuese chentil, con o suyo chuego de silenzios e murmurios, con a suya fraganzia de frescor, con a suya penumbra encarinyata de misterios elegans. ¿Quí ha trobato bella vegata a las damas con os uellos plenos d'amor e a voz como una musica, soniatas per el, baixo as frondas? ¿Quí ha podito vivir, no ya una vida, sino un unico día, tot el inefablemén romantico? ¿A quí li ha pasato bella vegata una aventura de novela? ¿Quí ye estato libre de tratar, de pactar, con a sordidez e o eszeptizismo? ¿Qué ideyal emos sapito conservar puro de vanidà, qué amor no ha abito de recurrir a la mentira? Pero as frondas nos fan altra vegata credulos: nos sentimos, en istos intes, nobles. Comprendemos que a unica cosa que da pre a la vida ye a plenitù d'emozión. E dica tenemos a seguranza de que, si no ta nusaltros mesmos, ye posible t'altros, más chóvens u más poeticos u más ricos, vivir en un mundo encantato. Tornamos a creyer en damas delicatas, que se desferban con un beso, e en conversas d'una dolza vibrazión divina, nomás entrevista en bels versos u en bels acordes inmortals. Tornamos a creyer que a chen serba chentil nomás que s'abrazasen en silenzio, e que sentírbanos a melodía d'as estrelas solamén prebando de recullir-nos confiatamén.

Pero no ye bueno paseyar cada día baixo as frondas goteyans. Abyecto ye qui no se purifica en a nostalchia d'una belleza nunca aconseguita, pero serba cobarde que la demandase a las fadas u, si querez, a las dríadas e amadríadas d'as nobles arboleras. L'altera grazia de l'árbol ye un don natural: nomás vivindo, ya ye polito. Pero nusaltros no podemos conservar dengún don sin pazienzia e esfuerzo. Tenemos más dignidà que no pas un parasito. Pagamos o nuestro escote en l'universo. E os nuestros umanos desfallezimientos no son pas más turbios que rutilans os nuestros millors afans. Ibridos, ziertamén, levamos coscarana como as tartugas e tenemos alas como as golondrinas. Pero as nuestras fluctuazions, sin dembargo, son as fluctuazions d'un vuelo. E bi ha dos cosas bien altas en nusaltros; la una, preixinar una perfeczión remota; e l'altra, ir-ie sapendo que no i arribaremos nunca. E aquella imachinazión e iste viache son a dramatica belleza d'a umanidà, que nos invidian as frondas e os ánchels.

JOSEP CARNER

Traduczión dende o catalán feita por Chuan Chusé Bielsa

Nota.-

Sota les frondes gotejants ("Baixo as frondas goteyans") ye un testo noucentista d'o gran poeta catalán Josep Carner (1894-1970), replegato en o libro Les bonhomies, que se publicó en 1925, en plena epoca noucentista. Ista delicata e funda prosa poetica replega prou bien totas as caracteristicas d'ixe gran movimiento estetico e vital que estió lo noucentisme, que caracteriza un glorioso período d'a cultura catalana e clau ta la recuperazión d'o catalán (con a exemplar e machistral codificazión fabriana). O lexico e o estilo en cheneral que emplega Josep Carner en Sota les frondes gotejants ye bien representativo d'a estetica noucentista. Ixe estilo marabillosamén artistico, con un sinyalín d'artifizio, muito d'"epoca", ye o que he procurato conservar en a mía traduczión, prebando de ser fidel a l'orichinal e a o tiempo e período noucentista en que fue escrito, en as anyadas vente d'o sieglo XX. A epoca noucentista metió los alazez ta o posterior floreiximiento d'as letras catalanas, creyó una lengua elegantisma, polidisma, apta ta tota mena d'usos en una soziedà, e prebó d'integrar a cultura catalana en Europa, abandonando l'anarquía e o localismo de buena parti d'o Modernismo catalán. Cada vegata se devantan más vozes reivindicando ixe riquismo período d'a istoria cultural catalana, que dica agora yera estato de raso infravalurato. - Chuan Chusé Bielsa

13 de febrero de 2014

A poesía s'amaga

Flors de zerezera
Sakura

TOZ OS AMORS

A poesía fuye
de pretenziosos libros de bersos,
fuye d'as salas do se fabla
de poesía, se torna airera e marcha
como un biello paxaro azulenco
enta mons fredos.

A poesía ye un paradiso
inespresable, os deseyos
han muerto cuan ya somos tot,
cuan umildemén creyemos
que tot lo podemos en Dios.
Tot lo podemos... e no somos cosa
cuan perén nabegamos en a mar
chiqueta d'a nuestra soledá,
en a barca d'o nuestro chiquet
amor troziato, asclato, dibidito.

Dimpués d'o lusco, a nuei
ya ye nuestra.
Yo tot lo he perdito...
e tiengo lo corazón pleno
de zenisa, como fogaril griso.
Ayer tot yeran risos, flamas,
e güe tot ye calibo.
Olbido...
Cosa, cosa no remane
d'a bida gastata,
tot ya ye chelato,
a cullita asperata ya ye un tristo
campo minchato por a piedra
e tot ye un camín entre as guambras,
e nos n'imos como palpiando en foscas cambras,
recosirando con tristura tot ixo
que bien poderba
aber esistito.

Güe t'he bista, aimata mía,
lebando en o rostro a belleza soniata.
Tu yeras chardín e un patio
besato por un alba encantata,
yo yera una casa espaldata,
tristura abitata
por pantasmas,
tu yeras en alto
e yo yera fruita bandiata
por un furo zierzo,
cayendo de l'árbol,
golpiando lo suelo, macata,
tu yeras chobentú e yo
feba tiempo que cuasi yera muerto,
tu yeras zielo e yo estrela
tristacha, xucata por un forato negro.
Tu yeras labios que besaban,
yo una crepaza en o disierto,
tu yeras alegre canta
en casa iluminata,
yo un poeta bagabundo
bibindo encara en os camins
(e nunca no aprendié a bibir),
tu yeras corona que regnos
enguera, yo no yera
que punchas, yo yera la fin.
Aimata, qué bonico
lo tuyo sonriso, feliz...
Yo yera dondiando,
replegando as rayadas
d'un sol que se'n ba a dormir,
como un nino que se fazió biello
e ya ba a morir.

A poesía s'amaga
e no quiere cosa d'o mundo
si o mundo ya no tien en os güellos
a suya luminaria, a totalidá
d'o suyo amor. L'amor no puede
deseparar-se, qui lo desepara
fa esclatar a bida, a poesía,
e sólo creya más mundos rebutitos
de tristuras e mentiras.
Rosa desfeita.

Yo, que tot lo he perdito
aquí, ya sólo busco
l'alto biero que mena
enta os altos praus de silenzio
en o paradiso.
Aimata, güe t'he bista
con a tuya belleza fresquisma
(una fuen con rosas-labios
besando los caxos de l'augua),
si ese puesto encara agafar
a mía chobentú, tot lo ese dato
por besar a tuya alma-fontaneta,
dexar tanta mentira bofa e marchar
con tu, sin malfurriar de raso
los míos días, o tiempo, a mía bida.
Pero ya he gastato tot lo que teneba,
toz os chiquez granez d'oras
ya s'han escolato
en o reloch d'arena,
semanas, meses, añadas,
tot lo he abentato sin sentito.
Por ixo
me'n boi enta ixo que me queda,
do tu e yo sigamos Tot aunitos,
tu como una nobia, plena
d'as blancors de l'alba,
inozenzia de paz perfumata,
o maitín que alienta,
yo como un mendigo
bestito de bardo e d'olbido,
plenizo de lusco que marcha.

A poesía s'amaga
e fuye d'os libros de bersos,
perén ba buscando e li cuacan
os puestos umildes do bibe
o silenzio, do tot ye perdito,
tot, mesmo los deseyos,
menos o deseyo que aguaita
perén una eterniza chobentú.
Ban replegando los agüerros
en brazaus as nuestras fuellas-suenios
e las creman dimpués en o fogaril
d'o tiempo. Os ibiernos espullarán
os nuestros cuerpos. Tornaremos
a ser de nuebo espritos
amorosiando trigos e bolando
enta o zielo más altizo. A poesía
reclama finalmén toz os amors.

A poesía s'amaga,
a poesía no ye cosa en iste mundo
si no alienta dende un altro Mundo.
Nobia amorosiata por frescors, santalba.
Poesía, agora que no tiengo
cosa aquí, tuyo soi, zanzero
prau que crex en a tuya montaña,
luminaria en a tuya luminaria.
Aimata mía, tot perdito e tot ganato,
a la fin, casatos con tot en l'Uniberso.

Chuan Chusé Bielsa