14 de febrero de 2011

Sobre pintura y meditazión

Espelunga d'o silenzio

Espelunga d'o silenzio
Chuan Chusé Bielsa (2001)

Espelungas de contemplazión

Ya fa bel tiempo, o tema que predominaba en as mías pinturas yeran as espelungas. Espelungas plenas de silenzio, de susiego, de contemplazión. En reyalidá, son ochetos u artularios ta meditar, ta prebar d’apercazar bella chisleta d’a mar interna de serenidá.

¿Son espelungas reyals? No, ixo ye claro. Nunca no agafé dengún modelo ta pintar-las, ni muito menos teneba en mente, entre que las pintaba, denguna espelunga esistén en dengún puesto d’a Tierra. No son espelungas que pertenexcan a iste mundo. No son chuegos efimeros de luminetas, reflexos, guambras acotolando-sen de contino. Si as mías espelungas pueden ofrexer a begadas un tinglar de brilos u guambras aparenmén fenomenicas, no son que simples recursos d’arte, no buscan achustar-sen de traza coderén a os regles que a presunta reyalidá imposa a tot, u a lo menos no consideran como alazet firme, u definitibo, ixa reyalidá. A begadas, he puesto prener-ne bels escais u retallos como simple punto de partida, como desincusa que enchega la flama d’o prozeso creyatibo, pero nunca ixa reyalidá esterna ye estada punto d’arribada; puedo chugar con os suyos fenomenos, pero deseyarba profundamén que os autenticos zeprens d’a mía creyatibidá y as suyas resultas, as obras, tenesen una primera chustificazión en o mundo d’o esprito.

Cuan pintaba beluna d’as mías espelungas, en bella tardi pleniza de luminaria, azulenca, con o sol dentrando a churros por as amplas finestras d’o estudio, reyalmén s’escolaban libres as oras por un río de silenzio, fluiban calmas en contauto con auguas d’ensuenio, con granizos paisaches interiors, con tierras y mars y disiertos que nunca no esistioron ni esistirán en denguna cheografía. Yera un mundo de contemplazión autentica, sin de mentira, l’acto de pintar yera empliu d’a sinzeridá que atorga berdá a las cosas, y creigo que ixe acto de pintar, ixe noblismo exerzizio d’a pintura, serba ta yo sin dandaleos muito superior, como esperenzia, a la que resultarba d’o feito de besitar cualsiquier espelunga reyal.

¿Ta qué una espelunga marina como paradigma d’a nuestra radiz espiritual? ¿Ta qué ixe enfasis en a meditazión y o silenzio? Ni tan sisquiera poderba dizir reyalmén que as mías espelungas son “marinas”, que en ellas bi ha cantals umedos u auguas... A mar que cuasi siempre s’endebina u aparixe como fundo poderba perfeutamén ser un gran disierto, u o yermo aragonés, ideyalmén infinito, o mío berdadero mundo. As mías espelungas son sobre tot, como ya he socherito, un trasunto d’o silenzio interior. Astí bi ye a bena d’o mío intrés reyal. Iste silenzio prebo de buscar-lo en una mar solenca en meditazión, u en as rocas adormidas en un ambién de paz, u en un orizón de mapas interiors, con isletas, paxaros d’o suenio, plachas primichenias. As mías espelungas son o destino d’un biache que cosa tien a beyer con un biache mundano. Y como ya se dizió son ilocalizables. Anque bien poderban trobar-sen en a Tierra y en Mar d’os Suenios, en una Tierra Berda Soniata, u en Zipango u Catai prexinatos, u en as antigas Islas d’as Espezias, u en os nuestros machicos Pirinés, an perén abitaba o Silenzio, u en a plana infinitamén singular y misteriosa d’os nuestros Monegros, do lo yermo aragonés se torna en mar y simbolo de l’alma aragonesa.

Chuan Chusé Bielsa (2007)

9 de febrero de 2011

Poema en aragonés 21

Cuan ya la Tierra

Y bel día
esta Tierra será parellana
a os suyos chirmans: planetas
ardiens u chelatos
sin vida sofrindo.

A Tierra, inutilmén, vueda,
continará chirando
en os espazios
como Mercurio, muerta,
como Venus, cremata,
como un Marte sin promesas,
como Chupíter, frustrato
sol arrullando a suya rabia,
como un Saturno con polidezas
falsas, como Urano, baruquiando
adormito baxo fredas mantas,
como Neptuno, azulenco pantasma,
como Plutón y o zinto de Kuiper
zarrando a trampa.

Cuan ya la Tierra no siga
que una solenca gavia,
cuan ya os sers sigan libres,
allenos a una inmensa guambra
inmerexita, cuan ya tot viva
defuera d'un forno en royas flamas,
cuan ya cosa no naxca
dende un vientre de punchas y agullas
de materia, cuan ya cosa no creme
en este fuego, allora no bi abrá
ya más dolors ni muertos,
ni ricos ni pobres,
ni esclaus ni amos,
ni reis ni vasallos,
ni chóvens ni viellos,
ni vidas ardendo
en a leña d'o tiempo,
as almas ta cutio vagando
en Silenzio, aguaitando
luen, muito luen, l'antiga nau
infernal de deseyos,
a Tierra disierta rodando
de vez rusién y chelando,
a Tierra chilando
dolors recordando, perén resonando
chilos de terror y angunias sin mida
en cada cantón d'a casa d'o diaple, eternizando
zenisas, glarimas antigas
ta cutio gotiando, gotiando
sobre os campos feitos de mirallos,
sobre os campos dolorosos d'a mentira.

Chuan Chusé Bielsa

2 de febrero de 2011

Poema en aragonés común

Labios d'aquel sol

Esta soledà, este silenzio,
esta airera, esta frior
vienen con olorías
de recuerdos.

Soledà, silenzio...
Aquí as parolas ya no sirven
guaire, no son que ferrunchons
y trastes viellos.

Yerbas salvaches como cabellos
en o viento, amorosiatas
por mans, labios d'aquel sol;
yo vos remero.
Yerbas besatas
por as rayadas de calor
d'o suenio, aquí vos tiengo.

Sí, ya sapemos,
a Tierra s'amortó
ta qui ya no teneba más tiempo,
anque siguió chirando, rodando,
perén rebutita de deseyos,
milenta estrelas orando
sobre os fuegos y os chelos.

Dimpués d'o viache
en o silenzio
aquí alentamos con atras
asperanzas y perfumes nuevos,
aquí entre atras flors
perén aguaitamos atros zielos
sin boiras rusiens,
sin paisaches de lava torturata;
Venus no brila, como un aniello,
cuan o día remata
u va naxendo,
no engaña a suya luminaria.

O sol viello
parexe agora una estrela amortata
entre infinitos negros;
dende un Neptuno azul
yera un puntet de luz que, cuasi ziego,
adiós iba dizindo
clucando güellos muertos.

Agora: atros besos
d'un atro sol
sobre atras yerbas,
un atro aliento
va devantando una atra airera
sobre atros campos en silenzio.
Y veyemos mundos
que ya no son
que un zarpau de polvo en vuelo,
breu fumo;
recuerdos.

Chuan Chusé Bielsa