20 de diciembre de 2007

 

Corazón feito de rosas - Ilustrazión de Chuan Chusé Bielsa

Debuxo de Chuan Chusé Bielsa



Corazón feito de rosas

Canso d’os chardins d’as flors
chelatas, te seguiré a tu, amiga,
enta o tuyo corazón pleno de rosas.

Guarda o chardín d’o tuyo corazón
a rosa unica ta os güellos
fatigatos, o tiempo no desfá en o chardín tuyo
tot ixo que has sembrato.

Están as tuyas rosas perén frescas, as gotas
que las besan están enamoratas.
Están as tuyas rosas, amiga,
bibindo en a inozenzia
d’a frescor d’a fontaneta
eternamén. Fragans,
perén en goyo y calma.

En o más fondo d’o tuyo corazón posés
a tuya alianza,
escosqués y ordenés todas as cambras,
os tuyos chardins internos,
ta que i naxese l’amor.
Perfumés a tuya alma.

¡Qué rosada de luz infinita, en plegar l’alba,
amorosió as rosas!
¡Qué amor polidismo brolló ta siempre
en a fuen d’o chardín d’o tuyo corazón!


Chuan Chusé Bielsa

 

 

LUZETAS D'O PARADISO

Luzetas d'o paradiso - Pintura de Chuan Chusé Bielsa

Pintura orichinal de  Chuan Chusé Bielsa
Olio sobre tela - Bendiu
81 x 100 zm

 

18 de diciembre de 2007

 

AGORA

Se diz asobén, y ye zierto: o millor que se puede fer ta esfender una lengua minorizada ye... emplegar-la AGORA. No ye que sigan inútils os discursos, as buenas intinzions, os proyeutos, pero no bi ha duda, o millor discurso ye fer uso AGORA d’as parolas y a cultura que consideramos de balura, ixe ye o “discurso en aizión” que cal.

Caldrá dizir bien altero que una lengua milenaria tien muitisma balura, que una cultura milenaria tien muitisma balura, que merexen esfender-sen, prener-sen en gran considerazión.

Bibimos ficaus en tiempos d’esbarafundio, de confusión . Grans patrimonios de toda mena son en periglo, y no reziben l’aduya que amenestan ta preserbar-sen ta las chenerazions esdebenideras. Bonicos paisaches, a mesma salú d’a naturaleza, a superbibenzia d’espezies animals y bechetals, molimentos istoricos... tot merexe una güellada d’aprezio y una aizión ta mirar de guaranziar que as chens que han de benir puedan trobar-sen con uns espazios polius, abitables, con una Tierra con culturas bien bibas y dibersas.

¿O patrimonio natural? Cal esfender-lo AGORA, con chiquetas u grans aizions, cadaguno en a mida d’as suyas posibilidaz en puede fer cualque cosa. ¿As nuestras lenguas tradizionals? Cal esfender-las AGORA, charrar-las AGORA. Ixo sí, si nos peta, si las queremos, si consideramos que son un erenzio que merexe a suya superbibenzia, si pensamos que son un tresoro infinito.

As chenerazions futuras bien abrán de poder tener o goyo de contemplar polius paisaches, una fauna y flora ricas. Y no solamén tienen o dreito d’ixe goyo estetico, sino que en iste caso una naturaleza sana ye una condizión “sine qua non” ta la mesma esistenzia d’una bida umana digna.

D’a mesma traza, tamién ixas chenerazions tienen o dreito a poder optar a formar parti d’a _dica agora_ gran dibersidá cultural d’o mundo. Ye indezén e irresponsable beyer aspeutos positibos en a desaparizión de fablas y culturas chiquetas, no ye azeutable no prener midas AGORA _tan y mientres bi ha tiempo _ ta fer tot o posible por preserbar ixe grandismo erenzio, ta pribar que s’amorte.

No sería positiba, por exemplo, a muerte d’a cultura y lengua tibetanas, suplantadas por a cultura y lengua chinas, como no sería guaire positibo t’Aragón no poder contar ya en un esdebenidero no tan lexano con a suya lengua tradizional y milenaria, l’aragonés.

As chenerazions futuras merexen o legau d’un mundo cultural y biolochicamén rico y diberso.

Y ta fer-lo posible, cadaguno de nusatros, y con mayor razón as instituzions que nos representan, cal que faigamos aizions AGORA, cal que tratemos con considerazión a naturaleza AGORA, cal que charremos as nuestras lenguas minorizadas AGORA. Si ye que queremos dixar un planeta plenizo de dibersidá do merexca la pena bibir. Cal autuar AGORA. Porque en a enrebullada confusión d’o mundo, parexe como si tot o reyalmén importán quedase en un segundo plano.

Tot o que fa la bida polida y posible, y funda, merexe a nuestra güellada amorosa y a nuestra obra AGORA.

Chuan Chusé Bielsa

 

13 de diciembre de 2007

 

Con ella - Ilustrazión de Chuan Chusé Bielsa

Debuxo de Chuan Chusé Bielsa



CON ELLA

Si bel diya morise a mía
Lengua enferma
Dixaz-me ya con ella. L'anima
Con ella.
Si bel diya morise a mía
Lengua enferma
Ise o mío destino entre silabas.
Si no bi ese un inte nuebo
Ta parabras...
Tampó no ta sons eternas.
Y biacharba con ella enta imposibles
Naximientos, ausén enta impotenzias.
Si no bi ese un inte nuebo
Ta rispuestas, remana muto ya
Con ella.
Si bel diya caye en o camín a mía
Lengua enferma,
Como un biello que camina solitario
Y sin de fuerzas besa o suenio,
Sisquiera sienta o polbo en os míos labios
Escribindo parabras de consuelo.
Que as zertifique l'aire y las se lebe
Enta orizons esconoxitos. O mío aliento
Con ella.
Sabez, a mía lengua estió lo mio amor
Seguro, sostenió a mía bida entre preguntas,
Cambeó en tierra amata las tristuras
Y me dixó l'aniello do brila lo ricuerdo
De a istoria de os mios güelos.
Sabez, sisquiera bi aiga un puesto chiquet
En a fuesa de galacsias,
Sisquiera la posibilidá d'un dios perdito
Que faiga posible a prenunzia d'una perdita
Parabra suya.

Chuan Chusé Bielsa

 

Nota.- Poema orichinal en aragonés. Fue publicato anteriormén en o lumero 80 d'a rebista "Fuellas" (Uesca, Consello d'a Fabla Aragonesa), correspondién a nobiembre-abiento de 1990, contando con una ilustrazión de Francho Nagore.

30 de noviembre de 2007

 


Pero agora, o Silenzio

Creigo que en o Silenzio
se troba una Parola.

Ye fázil xublidar
as nueis con estrelas machicas
an abita tot ixo que encara
ye posible.

Os autos implen,
rodando, lo mundo;
as telebisions, perén
enchegadas, no aturarán un inte
en a suya charrameca;
s’enrebullan, y no en paramos cuenta,
unos zaga d’atros, os pensamientos,
no son libres,
y charramos y charramos,
a begadas, sin cansera,
sin ascuitar lo que caldría,
sin ubrir guaire o corazón,
sin o buedo nezesario d’os aljibes.

Pero agora callamos y dexamos
que dentre, como una boladeta
d’aire en a falsa adormida,
un Ricuerdo d’orichen.

Pero femos Silenzio agora
sobre o tiempo,
como fan as falsas meditando
baxo lo zielo azulenco, an sólo bibe
un mundo calmo,
u baxo as nueis plenizas de luzetas.

Pero acullimos o Silenzio agora,
y en un inte a paz se banta,
podemos agora
sentir, dizir
una Parola,
podemos charrar
con as estrelas.


Chuan Chusé Bielsa

 

27 de noviembre de 2007

 

Lengua más aimata - Ilustrazión de Chuan Chusé Bielsa

Debuxo de Chuan Chusé Bielsa



LENGUA MÁS AIMATA

porque l'aire de os garmos estió
a suya reyal cambra
(a suya corona alta)

porque a suya canta la cantón
y la besón tronadas
(la sintión as flors perditas)

porque a suya casa sólo estió
a pobra espelunga de as fadas
(a suya luz candeletas de suenios)

por ixo
             a mía lengua
                                   lengua más aimata

porque as suyas bozes dixón d'estar
tan sólo bozes
y en l'ausenzia y l'aunión con tot
en sieglos y sieglos de silenzio
se barrechoron con a boira y con o sol
con as olors de as plebidas en a tierra
con as obellas en as flamas
y en a sete de o camín
con o riso d'un nino con pilotas de trapos
(as suyas bozes crexioron
como a flor de nieu
en os zinglos oblidatos)

porque a suya boz estió
boz d'agora y de presén y d'infinito
y no de mugas ni de fuerza
ni de foscos pensamientos

porque como un sabio bibió siempre
en a suya armita sin deseyos
(cosa no querió saper en o mundo
d'aizions locas
cosa de os que matan u os que odian)

porque por no querer fer mal
prefirió cuasi morir
y no ferindo fuyir de tot imperio
(soniaba solamén
con naxer un día de as zenisas)

porque a suya gran literatura
se siente y está escrita
en pobres mases espaldatos
en alpartatos sasos
en as remors de o zierzo y de l'ausín
en a canta fresqueta de l'alto río birchen
en a cleta querata d'una borda albandonata
en o sarrio salbache y en o paxaro libre
y en as crebazas de as planas biblicas d'Aragón

porque estioron pastors y altarias
y selbas abitatas por a machia
o suyo naxedero de parolas

porque a mía lengua estando alta
se tornó umilde como bal
a más baxa y a más funda de as bals
(as suyas parolas son parolas d'augua biba
puyando dende a radiz de a nuei)

porque a mía lengua
s'abaxó dica lo escarnio
de tantas y tantas lenguas bien bestitas
y as suyas parolas estando as más politas
endurón dignas o fuet y tanto fiero riso

porque cuasi a mía lengua
s'abaxó dica l'oblido
por ixo
             por ixo
a mía lengua
                      lengua más aimata

     aragonés
                     d'a mía alma
lengua más aimata


Chuan Chusé Bielsa

 

22 de noviembre de 2007


Basi Perfume

PARTI FEMENINA

Ricuerdo perfectamén cómo de nino, con os amiguicos d’o barrio (u bico), cuan bi eba bel partiu de fútbol en a telebisión _en blanco y negro_ an chugaba o nuestro equipo, o rebulizio y goyo yeran bien grans. Cada begada que o equipo d’os nuestros amors marcaba bel gol no podébanos aturar un inte en os nuestros posiellos, blincábanos, chilábanos... y si a la fin ganábanos empezipiaba una fiesta chenuina en a casa an nos ébanos achuntau, que dimpués continaba por as chiquetas carreras sin de gudrón, fendo partizipes a toz os que i trobábanos d’o nuestro enfuelgo. Yo creigo que ixe bico nuestro, en ixas epocas, yera un chiquet reino d’a felizidá.

Cal reconoxer que, de chicorrons, yéranos nusatros en ixe barrio d’os Paretons tarcual rabalers, enredadors, dolens. De todas trazas, a chen mayor no teneba que endurar guaire o nuestro fastioso petenar; bi eba encara eras y ortals, dembas y terrenos buedos a o canto d’as casas. As yayas nos mandaban a muir cardelinas, y nos diziban que marchásenos enta puestos sin de chen a dar murga. Y nos n’íbanos sin rispostiar cosa, sin fer espazenziar a las buenas mullers, porque ixo sí, en aquels tiempos os ninos tenébanos respeto a la chen ya dentrada en años.

As ninas d’o bico, allora, no teneban dengún interés por o fútbol, ni martiriziaban a dengún pobre mixiner, ni feban espazenziar tanto a la chen gran, ni discurriban de contino a prosima barrabasada. Más bien bibiban en un mundo prou más intimista, con os suyos chuegos más tranquilez, más zibilizatos, con uns unibersos más complexos, plenos d’una fantasía más sotil.

Pasaban as añadas. Os mozez rezebíbanos una educazión concreta, y as mozetas una atra, prou esferenziata. A yo me siguiban cuacando as cosetas que se suposa que han de cuacar a os ombres, teneba la güellada y l’autitú que parexeba que eba de tener un ombre en tantismas cuestions. Anque bella coseta en o mío interior se'n yera bochando, chino chano. Sí, como un exemplo ta zitar, me siguiba cuacando asabelo lo fútbol, pero ya s’eba esbafau cualsiquier siñalín d’euforia esterior cuan o mío equipo ganaba bel partiu. Y ya eba rematau toda muestra de gusto por os exerzizios de cuasi-bandalismo. Agora m’aturaba con as biellas en os carasols, me cuacaba muito sentir as suyas charradas en castellano-aragonés. Y si bella begada me trobaba con bel gataz biello, rezebiba las mías morisquetas, ya no caleba que fuyise abentau por as barderas.

Y poquet a poquet, m’iba retantando más ixe mundo complexo, pleno d’as colors d’un machico caleidoscopio, que podería pensar-se que no yera de yo, ixe mundo suposadamén femenino que perén aguaitaba dende luen. Sí, yo yera un ombre-ombre (se diz asinas, creigo) , m’eban educato ta priorizar una parti d’o mío ser y amagar-ne una atra, pued’estar muito más interesán, a parti femenina que tot ser umano tien; manimenos poquet a poquet iba descubrindo ixa parti, contemplando toz os suyos cantons y ariestas, balurando tota la suya parti funda, pero tamién os suyos aspectos más ludicos, incluso os más topicos.

Con o tiempo a mía sensibilidá se’n ye ida en buena parti enta ixe país que suposadamén no yera lo de yo. Ye posible que ni tan sisquiera siga o mundo reyal d’o femenino, ye posible que siga o mundo ideyal d’o femenino que toz lebamos dentro. Igual tiene, a mía bida se’n ye ida desplazando a bonico, a begadas con prous treballos y retizenzias, enta un mundo ta o que no se m’educó, y que agora aimo.

O fútbol, por zierto, ye un espectaclo que ziertamén puede ser marabilloso, pero quedo perplexo yo mesmo cuan ya ni tan sisquiera me preocupo por os resultaus d’os partius d’o mío quiesto equipo de nineza. U constato cómo as motos u os autos no me faszinan como un ocheto de culto u estatus, u cómo no me cuaca cosa dengún chuego u actibidá an interbienga la biolenzia. U cómo, en literatura y atras muitas cosas, me seduze una determinada bisión que muitas begadas ye espresata con una boz femenina.

¡Á! Y me cuacan muito a estetica, y as rebistas femeninas. Y os perfumes, y l’aromaterapia. ¡Cómo puede cambear tot con o tiempo! ¡Cómo ha cambeato aquel nino que marchaba con a suya colla d’amiguicos enta las eras ta chugar, dimpués d’aber estau carrañau _y con razón_ por as biellas bestidas de negro! Aquella infanzia mitica... con as suyas milenta olors. Ricuerdo a la mía chirmana chiqueta, en a suya cambreta feita de poesía, en as suyas carreras feitas de poesía, en o suyo Nadal iluminato. Ricuerdo cómo no replecaba guaire o suyo mundo pleno de sotilezas. Sí, ¡cómo puede cambear tot con o tiempo!


Chuan Chusé Bielsa

 

20 de noviembre de 2007

 

E S F I N C H E


Pintura orichinal de  Chuan Chusé Bielsa
Olio sobre tabla
100 x 81 zm

 

15 de noviembre de 2007


EN AS CARRERAS D'O TIEMPO

Camino por as carreras de bel lugar d'Aragón. ¡Qué barrecha de culturas, de fablas...! En cualsiquier puesto, en cualsiquier inte, puedes sentir charrar en rumano, en polonés, en arabe u en castellano con azento suramericano. Dengún amaga las suyas radizes, a suya identidá. Como cal.

As parolas d'as diferens fablas resuenan bien alteras, ditas sin complexos, en as carreras, en os callizos, en os cantons y replazetas... an recuerdo cómo de nino bulliba la bida alentando con parolas aragonesas, as que boi amorosiando de contino en as carreras d'o mío corazón.

¡Qué cultura gran, gran, beiculaban istas parolas nuestras! Aimaba y aimo lo millor d'ixa cultura, que ye tantismo, un uniberso bien rebutiu de dignidá, de luminarias, de cariños.

Alzamos muitos, encara, un dizionario en a capeza. Cada parola aragonesa sentida en a nineza tien a suya sabor, a suya rayadeta de sol coloriando lo suyo significato, tien yerbas bien fresquetas, tien falsas con eternidaz y aireras, tien oliberas luitando con ibiernos, tien camins a la tardada, tien silenzios que charraban. Cada parola abita encara en a suya carrera, en o suyo cantón, en o suyo sulco de memoria, remera a os suyos ninos, u a la suya yaya en o biello carasol. Cada parola nuestra tien un abrigallo feito de ricuerdos, connotazions que ban dellá d'iste mundo y s'enreligan con una calor y un fogaril d'antismás, con sers amaus, que continan bibindo y cremando en l'alma nuestra.

Tot cambea, a cada inte y en tot puesto. Caminamos por as carreras d'o tiempo. Cada ombre y muller, y cada pueblo, amuestran de contino lo que son y lo que aiman, y ubren o futuro con as arcas sagratas d'as parolas.

Debán d'a bendita dibersidá d'o mundo, allá ban os nuestros suenios feitos de lengua aragonesa, a nuestra carne biella d'erenzios y fresca d'orgüello, allá imos tamién nusatros, como cualsiquier atro en ista Tierra, con o nuestro gran tesoro en o más fundo, con as nuestras parolas milenarias. Allá imos nusatros, achuntando tamién a nuestra gran luz a o plural conzierto d'o mundo.

Chuan Chusé Bielsa

 

9 de noviembre de 2007

 

E S P E L U N G A   D ' A S   F L O R S


Pintura orichinal de  Chuan Chusé Bielsa
Olio sobre tabla
60'8 x 48'5 zm

 

 

Libertá más ampla - Ilustrazión de Chuan Chusé Bielsa

Debuxo de Chuan Chusé Bielsa



LIBERTÁ MÁS AMPLA

Diziés: escribiré en a mía fabla,
escribiré, seré una boz d'os míos,
ofrexco tinta a os que me dion destino,
siñals sobre ista tierra esmemoriata.

Diziés: a mía bida como paga
ofrexco, por tanto erenzio digno.
Onraré con parolas por escrito
a chen sin nombre en fuesas oblidatas.

Me sentiré en a carne d'atros bibo,
a libertá por libertaz más amplas
cambearé, yo almilla y sentito.

Puedan as mans feitas carne ya cansa
sentir l'adiós en paz con lo debito
un día, a ruta y a obra reyalizatas.


Chuan Chusé Bielsa

 

31 de octubre de 2007


PAÍSES GRANS, PAÍSES CHIQUEZ

De siempre me cuacoron os mapas. Ya cuan yera nino yera una d'as mías afizions más grans, y denantes de marchar enta la escuela, tanimientres almorzaba, u ya a la nuei, en o mío leito, denantes d'apagar a lampa d'a mía cambra, yera o mío idilio con a fantasía dixar os güellos esbolastriar sobre as coloriadas lexanías.

Quedaba reyalmén almirau en beyer lo grans que yeran bels países, como los Estaus Aunius, u l'antiga URSS, u o Brasil, u a China... Uno i podeba estendillar a güellada amplamén, cruziar granizos ríos, disiertos... y bi eba tantismas grans ziudaz dentro d'as suyas mugas... Ixos países yeran os más importans, y entre els se contaban bellas grans potenzias

Dimpués bi eba atros países, chusto en o estremo contrario, muito, muito chiquez, y yera o pribilechio d'aquels mozez a os que más cuacaba la cheografía conoxer os suyos nombres correutamén, as suyas capitals y ziudaz más importans, con qué atros estaus amugaban...

Han pasau as añadas. O mío amor por a cheografía no ha cambeau. Encara tiengo tot un gran atlas bien ficau en a capeza, y sabería reyalmén debuxar toz os países d'o mundo _muito fidelmén_ sin güellar os mapas, resiguir ríos, nombrar mons, ziudaz, isletas, lagos...

Sin dembargo, muitos d'aquels países que beyeba tan estensos agora los beigo d'atras trazas. Os míos criterios ta chuzgar a grandaria d'un país ziertamén han cambeau. Agora ta yo, por exemplo, una d'as considerazions más importans ye o respeto que en cada país, en a prautica, bi ha en relazión con a naturaleza, con o meyo ambién, con os paisaches, con os animals, con a esfensa d'o patrimonio ecolochico. Y asinas, agora, muitos d'ixos grans países que tanto me trucaban o ficazio por a suya grandaria, agora... me parexen más bien chiquez, muito chiquez. Por cuentra, bi ha atras nazions que allora beyeba bien menudas, y que agora me s'antuellan bien grans.

Por exemplo, a Costa Rica la beigo agora gran, graniza. Y a la mayoría d'as grans potenzias y os países grans los beigo bien chiquez, a begadas diminutos.

D'a mesma traza, tamién poderían establir-sen atros criterios ta determinar a berdadera grandaria reyal (¿moral?) d'os diferens países en ista mena de cheografía bariable y ludica que somos considerando. Un criterio tan determinán u más que o respeto a la naturaleza sería sin de duda o respeto a os dreitos umanos, u a esistenzia u no de berdaderas democrazias, u o grau de zibismo y cultura.

Chuan Chusé Bielsa

 

27 de octubre de 2007

 

R o s e r a s

As roseras d'o zielo
sin rosas de dolor.
En un inte brila la suya frescor
eternamén.

Yo tos aimo asinas,
roseras libres, rosas
sin dolor y sin feridas.

Cuan dixoron d'esistir todas as estrelas
y as plebias de piedra debuxatas
con pensamientos tintatos
de tristura,
cuan dixó d'esistir ixa güellada tuya
enta la guambra,
porque ya no querebas
más flors tallatas y morindo,
naxioron a bonico as estrelas
y as plebias de silenzio,
y unibersos do biachar en l'amor.

Naxioron, alabez, rosas sin dolor,
y güelladas perfumatas en l'ortal sin mentira.

Orizons de roseras se bantoron
en l'inte
en o cantón más fondo y umilde
y amagato,
en un cantón sin tiempo y sin escarnio.


Chuan Chusé Bielsa

 

18 de octubre de 2007


PAISACHES  D'O  ESPRITO

A begadas pienso... En o futuro, ¿qué sentiu tendría la esistenzia de personas ipersensitibas como yo, con un temperamento de raso contemplatibo?

Millor que no ne b'aiga. Sofrirían muitismo. O que caldrá en o esdebenidero serán personas que sigan capazes de funzionar en un mundo poblato d'enrunas, de paisaches feitos a pitanzas, destruyius. O que caldrá serán sers que no sientan masiau, ta ser testes d'a fin de tot ixo que en un tiempo quison, amoron, os poetas.

Yo, por a mía parti, no desichiría guaire. Bels paisaches encara libres (anque güe, bien pensando-lo, tot un luxo) ta meditar sobre atros mundos sin paisaches en ruinas, ta meditar sobre o mundo d'o esprito que aimo berdaderamén en o mío corazón, con paisaches que nunca, nunca, nunca, serán cremaus ni esboldregaus por a manca de respeto y a barbarie de dengún umano, de denguna maquina sin d'alma.

Yo no sé bibir entre paisaches en ruinas.

Por ixo no tiengo dengún país an bibir, denguna patria aquí, y anque dando a mía compasión y o mío treballo a tot ser que alienta en a inozenzia, ya marcho dreito, bibindo encara en ista Tierra, enta o país eterno que m'estimo, enta os paisaches y os chardins d'o esprito, enta la casa d'o Pai. Sin a taca d'a desasperanza.

Chuan Chusé Bielsa

 

12 de octubre de 2007

 

FADA D'OS CABELLOS AZULS

Fada d'os cabellos azuls - Pintura orichinal de Chuan Chusé Bielsa

Pintura orichinal de  Chuan Chusé Bielsa
Olio sobre tela
50 x 61 zm

 

 

L'ausencia

Poema en castellano-aragonés

El verdiar de tus ojos establece l'Aurora.

Y vanta l'aire que respira el regreso.
Y trai la canta que renueva caminos.

El verdiar de tus ojos es la mar de los cierzos,
la venida
de l'agua de la mañanada,
la Luz.

El verdiar de tus ojos establece l'Aurora.

Rosa abierta,
dame agüicas frescas,
Dame pa' beber
tus pechicos royos;
la tronada marchó,
sus boiras,
muidas,
¿A'nde están àhura?

El verdiar de tus ojos establece l'Aurora.

Aparaba mis dedos y mis sacas,
replegaba
palabras,
la rosada hablante de tus ojos;
coloriaban tus ojos la tardada,
las llovidas,
las olas amorosiadas por tu sol.

El verdiar de tus ojos establece l'Aurora.

Y pa' cantá-te hoy,
pa' bandiá-te en su manto y en su alda,
l'airera crece en l'árbol,
pa' beber tu frescor
te corteja,
pa' saber si vendrás,
si nos harás visita,
cuando, d'invierno,
la nieve cai escura.

El verdiar de tus ojos establece l'Aurora.

Y desde lejos
veía tus hombros que marchaban
cantiándosen a compás,
t'agafaba el tiempo
y zarraba tus ventanas,
tus pupilas.
Tu camica quedaba solitaria,
y tu almada y tus libros azules
y el cuarto en la penumbra
penando t'asperaban.

Pa' mudá-te,
amor,
cambearás tu cara y tu agua,
tu casa por la mirada de los sueños.


Chuan Chusé Bielsa

 

 

TIERRA  BIRCHEN

 - Tierra birchen - Pintura orichinal de Chuan Chusé Bielsa

Pintura orichinal de  Chuan Chusé Bielsa
Olio y tinta china sobre tela
81 x 100 zm

 

8 de octubre de 2007

 

SIN  PAISACHES  DE  LIBERTÁ

Ye curiosa la sensazión de bibir en un tiempo que uno sape que ya no ye o suyo. En un tiempo que uno no aima espezialmén, d'o que no comparte muitismas cosas, lo esenzial. En un tiempo an tot se liquida, naturaleza, mons, silenzios, culturas chiquetas, fablas minorizatas. Sin respeto por os camins de Gaia. Tot o que ta uno ye de balura, ye en liquidazión. An tot o que s'aima s'esboldrega día a día, an os ombres, muitismos ombres, ban tornando-se automatas, maquinas pagatas ta fer o que un gran poder quiere. An os paisaches de libertá, paisaches de l'alma y d'a tierra, u ya han desaparexiu u están menazatos de muerte.

¿Cómo bibir en libertá, como bibir con a libertá que uno siente en o más fundo, cómo no cayer en mans d'a estandarizazión, pagato ta formar parti d'un engranache d'esclabitú?

Bibir en uns paisaches muertos, sin d'alma... Fablar en as lenguas d'o poder, sin d'alma...

Ye curiosa ixa sensazión, y dolorosa... Ye rariza ixa sensazión de bibir inmerso en paisaches destruyius, querendo i beyer paisaches de nineza que ya no esisten. Ye notar un punchazo en o corazón cuan deseyas sentir parolas que amés, parolas que conformoron a radiz d'a tuya bida, y saper que poquet a poquet fuoron menadas ta o mazelo, con risos y disprezios. Y sin as parolas biellas, os campos perdión o suyo esprito; son en benda, sin l'amorosidá que lis dio lo suyo goyo y a suya polideza.

Sí, ye curiosa ixa sensazión de bibir en un tiempo que anunzea la muerte de tot lo que tanto quises, en un tiempo an sientes os chilos d'a Tierra, os chilos anguniosos de Gaia, cómo implen de tristura toz os santuarios d'a bida libre.

Ye curiosa ixa sensazión de bibir cuan están matando tot esdebenidero, cuan o futuro no ye que una taca sin libertá ni asperanza, una taca de sangre en un paisache que yera una razón ta la felizidá, una Tierra que, sin belleza, ba dizindo adiós a la luz que bibiba en cada cosa.


Chuan Chusé Bielsa

 

4 de octubre de 2007


ESPELUNGA D'AS FADAS

- Espelunga d'as fadas - Pintura orichinal de Chuan Chusé Bielsa

Pintura orichinal de  Chuan Chusé Bielsa
Olio sobre tela
81 x 100 zm


3 de octubre de 2007


F E L I Z I D Á

A esperienzia ye infinitamén importán. En tot. Si s'achuntase como cal con a frescor y a iniziatiba d'a chobentú, a suya empenta resultarba gloriosa.

Perén s'está considerando, por parti d'estudiosos u de cualsiquier persona, a naturaleza d'a felizidá. Se preba de definir a felizidá. Cadaguno de nusatros puede retaliniar-la seguntes a suya esperienzia y os suyos conoximientos.

En o mío caso, y ya sé que a mía definizión puede aparexer "pasada de moda" u mesmo sosprender, considero que a felizidá ye una consecuenzia no buscada (digamos "o rebús") de bibir os nuestros días en una intima y sinzera orazión. Mesmo los meyos materials, que son muito importans, creigo que tienen como más importán funzión fazilitar ixe silenzio meditatibo, y fer posible que tantismas cosas y fenomenos fútils no nos arrozeguen defuera d'ixe ambito.

Y cal que reconoxca que prezisamén a mía bida, en buena mida, no ye estada una bida d'orazión, de contemplazión. Manimenos, considero que ixa serba una esistenzia con un sentiu pleno. Ixo me dizen y aconsellan muitas añadas d'esperienzia.

Ye muito fázil trafucar ixo de lebar "una bida d'orazión" con puritanismo u santurronería... Sinzeramén, no ye o mío caso en absoluto. En o campo espiritual, ta bien y ta mal, o mío camín parte dende a soledá, y a trabiés de l'amor y d'albas libres, perén ba buscando ixe gran Amor que no engaña.

Ye simple. Orazión ye silenzio, compasión, rezeutibidá, saper ascuitar, sentir, comunicazión interior con ixa parti d'o nuestro corazón que ye en comunión con tot Bien, con un gran uniberso de Berdá d'o que cadaguno d'os sers en ye una estrela.

A fuen d'a Belleza, d'a Compasión, de tot berdadero Poder, abita en un amagato puesto que solamén una intuizión fruito d'o silenzio y d'a fe puede presentir y amar. Y a orazión ye o camín que mena dreito enta ixa gran fuen. No ne b'ha un atro parellano, ye una bonica endrezera que no desemboca en dezeuzions.

Si ixa orazión, ixa opzión a la que pueden apuntar as esperienzias y os camins d'a bida, s'achuntase con pasión a una frescor de chobentú, a un amor de chobentú, ¡qué cullita de fruitos marabillosos se poderba atresorar en os palazios (u en as falsas zelestes) d'o nuestro corazón!

Chuan Chusé Bielsa

 

24 de septiembre de 2007

 

Tardada - Ilustrazión de Chuan Chusé Bielsa

Debuxo de Chuan Chusé Bielsa


TARDADA

Poema en castellano-aragonés

Daré mi libertá,
àhura que no soy que
sombra de tronada,
vagamundo
mascarando el disierto
que tanto amé,
àhura que no soy que
llovida en el camino fondo,
olores de lana chupida,
tremoncillos humèdos,
la frescor del polvo foradau,
gotillones
de misteriosas mares,
àhura que no soy que
rodera barrosa u canta de boira,
cierzo libre en las planas,
esprito que lo ha dejau to'
y bebe amorrau
a los caños de los cielos,
u en las canales
d'aguas con sabor a tierra de ganaus,
àhura que ya no me cal
la pelleta que vestiba,
ni las palabras
arreplegadas en la escuela,
ni hasta los amaus
y viejismos libros que alzaba en l'arca,
ni los tesoros
que s'arrejuntaban en las falsas
y qu'eran _iciban_
trastes u estapencias,
àhura que ya no son precisas
esperanzas
pa' ir empentando por la vida,
iciban que calían,
no,
no era asinas,
àhura que no soy que
esprito-yerba de los ribazos,
el cierzo esvolaciando,
bandiando los ababoles a la tardada,
dance
de corazoncicos coloraus,
(el cierzo ya viste el cuerpo que logué).
Venderé l'ajena luminaria que me llenó los ojos,
ofrezco àhura
un sospiro celeste a cada sargantana
dondiando
en las crebazas de los mases
escachaus,
vanto palacios habitaus por los sueños
con las piedras espaldadas.
Doy àhura
to's los afalagos que guardaba
a la rabosa que un día amedrenté
desde lo alto d'un cabezo,
a los gaticos que afogaban en los pozos,
a sus dispreciaus cuerpecicos,
u a la paz de los güesos de la caballería,
como adormida
en la faja yerma d'un varello,
bonico camposando al canto'l cielo,
al emparo de la lapìda de los montes,
aparando
las rayadas d'un amoroso sol de primavera;
s'escampaban allá
olorías a rumero
arrodiando la coscarana,
medraba allá la eternidá,
y unos cielos se vantaban
más que azules allá en lo alto
a la tardada,
y una calma grande y un silencio,
oraciones-cantas de pajàros.


Chuan Chusé Bielsa

 

8 de septiembre de 2007


FADA ROYA

- Fada roya - Pintura orichinal de Chuan Chusé Bielsa

Pintura orichinal de  Chuan Chusé Bielsa
Olio sobre tabla
60'7 x 48'5 zm


 

Almendras en a falsa

Yaya, ¿me dixas puyar
a la falsa?
Yéranos a o canto d’o fuego.
Yera nino y aparaba las mans,
chunto a las tuyas,
sobre o calibo d’atros tiempos.
Yaya, ¿me dixas puyar
a la falsa?

A tuya casa yera pobra,
qué pobra, qué plena
d’espazios y bueitos y silenzios,
sin telebisión, ni radio, ni reloches,
sin más calor que a d’as pobretas flamas.
Pero teneba un alma, yo la conoxié,
en a tuya ampla sala guardaba
como un ánchel l’arca santa de madera.
Aquí a luz d’os maitins yera un miraglo
de frescor, chugaba con estrellicas blancas.
Teneba alma la casa tuya, yaya, abitó en yo,
bibiba en o más alto d’o tuyo amor.
Yaya, ¿me dixas puyar
a la falsa?

Que no bi eba cosa, cosa,
en a falsa, yaya, me dizibas.
Sólo un zarpau d’almendricas.

Pero puyaba
las escalericas
rebozadas con cheso,
como un esplorador umilde,
en busca d’o misterio
que amagaba la falsa chiquitica
an uno no podeba estar-se dreito.
¿A qué oloraba aquí?
No sabría dizir-lo,
creigo que en as cambras infinitas
d’os zielos bi abrá ixe mesmo perfume
d’inozenzia y fantasía.

Y puyaba las escalericas
y me trobaba con o tuyo mundo y con o mío,
con tot ixo que fa
que os camins d’a bida
tiengan encara o suyo solezico amable
pleno de respuestas.

Sí, no bi eba cosa astí, yaya,
y tot.
Todas as presenzias, as ausenzias,
una luzeta que meditando replegaba
la esenzia d’as cosas, acullindo berdaz.
Y ubriba o bentanico de madera
y de sopetón dentraba l’azul libre de paxaro
d’os zielos d’Aragón,
y o zierzo lexano que ye esprito
sobre as planas disiertas,
y o corazón blanco
d’o sagrau Pirineo,
y l’alma noble d’a chen buena
que charraba en esta lengua, tuya y mía,
que s’amorta abonico en os fogarils grisos,
a lengua más bonica que conoxco.
Tot ixo m’amorosiaba os güellos y a cara
en que puyaba a o tuyo paradiso,
como unas mans luminosas que aiman
dende o fundo.

No bi eba cosa en a falsa, yaya,
y tot,
sólo un zarpau d’almendras amorosamén
estendidas, como un fruito en ofrenda.
Sólo almendras en a falsa, yaya;
o tesoro yera o treballo umilde, l’amor y a fe,
ixe yera o tesoro
que alzabas en o más alto d’a tuya alma:
a simpla, perén dibina
chenerosidá.


Chuan Chusé Bielsa

 

27 de agosto de 2007


L'ALMA ARAGONESA

No ye o mesmo biachar a Grezia, no se i beyen as mesmas cosas, si se conoxe cualque cosa la suya antiga cultura, a suya mitolochía, a suya fabla clasica u moderna... u si no se en sape pon. A esperenzia será de raso diferén en un caso y en l'atro.

Aragón, a suya istoria, os suyos molimentos, os suyos paisaches... no se beyen d'a mesma traza, con a mesma güellada, con a mesma sensibilidá, si se conoxe u se desconoxe a fabla propia d'ista tierra, l'aragonés.

Amo dica lo más profundo los paisaches d'Aragón. No deseyo un atro paradiso más que un silenzioso barello en cualsiquier puesto de l'Aragón d'o Sur, u en as planas misticas, amarillencas, que rezan enta sierras azuls (sierras de Tergüel). Aquí o mundo ye una orazión sin falsas bozes. No i calen. Aquí tot fabla en aragonés. Y as más chiquetas zaborretas en as biellas ribazadas u en os mases escachaus conforman a nuestra catedral de parolas. Aquí tot reza en a fabla que amamos.

Qui aprende aragonés con o corazón aprende as parolas que conforman l'alma d'ista tierra, y puede comunicar-se con ortals y ríos, con zierzos y ausins, con planas y barellas, con biellas oliberas y carrascas, con a chen buena que abitó ista tierra, qu'encara alienta en a luz de cada cosa, que encara bibe dentro de nusatros.

Qui conoxe l'aragonés puede sentir en o más fundo as mitolochías que nos trai l'airera dende disiertos como mars u que amagan en o más preto as tronadas.

Qui aprende aragonés con o corazón puede charrar con l'alma pura d'Aragón, con bozes que son tierra y esprito. Y paz a la tardada, o sol besando lo silenzio d'o campo meditando.


Chuan Chusé Bielsa

 

10 de agosto de 2007

 

A R A G Ó N

Yo amaba ista tierra. Yera o bardo
Familiar, a luz chiqueta entre o misterio.
Eba naxito en ista tierra. No dizié cosa.
Dengún no diz cosa cuan naxe. Biene
Sangre sobre sangres u sangre entre lienzuelos.
En un inte s'alienta un biello aire carnal.
En un inte s'ubre o corazón d'os aniellos
D'un árbol móbil, de radiz oszilán.
En un inte s'ubren os güellos d'a tierra
Y beyemos o mundo por finestras de mitos.
Yeran tronadas eternas. Yeran as mans d'una biella.
Intimas mans en l'alda negra aparando largos truenos
En silletas, carreras aparando como sacas
Gotillons que son muertos palpiando los ricuerdos
En o polbo, aireras que tornan con olors de lanas
D'obellas d'os disiertos, arrozegando cantas
De pastors y as polidas flors que cuse o yermo.
Arrozegando ausenzias. Yo amaba ista tierra.
Eba naxito en ista tierra. Yera o bardo bantato
En os camins cuan remata la tronada y o zielo
Chuga con chigans mirallos de colors, yera una boz
De cardelina achuntando-se a la boz d'o mío pueblo.
En un inte bebié os suenios d'a mía tierra,
Sintié a frescor en os labios d'os suyos aspros peitos:
Aragón.

Chuan Chusé Bielsa

 

31 de julio de 2007

 

A l m a s   B e z o n a s

Almas bezonas

Pintura orichinal de  Chuan Chusé Bielsa
Olio sobre tela
60'7 x 48'5 zm

 

24 de julio de 2007

 

I G L Ú

En as tierras más septentrionals d'America d'o Norte as condizions ta la bida son muito precarias. Ha caliu que a trabiés d'os sieglos os esquimals (inuit) emplegasen a fundo a suya imachinazión ta aprobeitar cualsiquier chiqueta posibilidá d'adautar-se millor a o meyo. No bi eba, y no bi ha, una atra alternatiba an a bida cutiana ha de desembolicar-se en un ambién de raso concarau.

Toz conoxemos cómo los inuit, d'a mesma nieu que conforma o suyo territorio en fan iglús. A mesma nieu, a mesma chelor contina, a mesma dureza d'o paisache, proporzionan os materials con os que luitar contra las mesmas nieus, chelors, albersidaz...

A imachinazión, a imbentiba d'o ser umano, ye o suyo capital más preziato. Parolas e imáchens cartografían mundos posibles e imposibles. An bi ha aparens muros d'imposibilidá, an bi ha periglosas condizions que nos confrontan con o fracaso, amanixe u puede amanixer siempre una soluzión imachinatiba, una soluzión que fa que lo aparenmén imposible dixe paso a una salida que guaranzie o esito. A marca d'as soziedaz u d'os ombres que han sobrebibiu en os reinos d'o frío u d'a nuei, ye a sabia utilizazión d'a suya bisión creyatiba. Ye ixa a marca d'o chenio.

Fren a una istoria de dificultaz, fren a os barraches que en primeras no tienen un camín de salida, siempre caldrá tener en cuenta las posibilidaz latens, potenzialmén lumerosas, que chazen en o fundo d'o nuestro imachinario, an s'han iu amuntonando añada zaga añada, inte a inte, as esperenzias que han contribuyiu a ser o que somos, un gran tesoro en buena parti olbidau, con todas as nuestras guambras inlumerables, os nuestros fracasos, u as nuestras luminarias que fueron claus d'ilusions. Astí tenemos o nuestro almagazén de suenios, granizo, prezioso. Cal una atra güellada, fresca, que dé lustre y torne a la bida, con nuebas combinazions y armonías, o millor de nusatros en soluzions nuebas. Cal esbiellar ideyas y bantar, con imachinazión sin mugas, o iglú que nos permita bibir an a bida y o esdebenidero parixen imposibles.

O umilde iglú, y a resta d'a teunolochía d'os inuit, les permitión fer bida durante milenios en territorios an tot conspiraba contra ella, y an encara güe, incluso con os más abanzaus equipamientos, sobrebibir no ye guaire fázil.

Y ye que a chenialidá, o producto esitoso d'a imachinazión, no pende d'a suya sofisticazión teunolochica, d'a suya aparatosidá esterna. Pende de ser una soluzión perfeuta a un problema concreto. Pende de cartografiar perfeutamén a esenzia d'o barrache y d'una operatibidá impecable e incheniosa.

O muito modesto iglú, chunto con as embarcazions d'os inuit, u os suyos abitos alimentizios, toz os costumbres en suma d'os inuit, han contribuyiu a o suyo porbenir en as rechions durismas d'o Norte d'Alaska u Canadá, an en primeras cosa feba pensar que a esistenzia umana podese ser posible. A imbentiba d'os inuit, a suya bisión intelichén, les ubrió as puertas d'a suya quiesta patria blanca y d'a bida.


Chuan Chusé Bielsa

 

22 de julio de 2007

 

L'aragonés, ortal de l'alma


Ye normal que cada persona tienga unas razons diferens que la empenten a continar charrando y pensando en aragonés. A continar luitando por l'aragonés.

En o mío caso, que supongo que será parellano a lo de muita chen, puedo dizir que contindo bibindo en aragonés... porque tot o que soi alienta en aragonés, os míos recuerdos y o mío presén no tendrían sentiu si no los interpretar-se en a fabla que charra o mío corazón. A mía pelleta, o mío zerebro, os puestos que significan cualque cosa ta yo, tot ye rebutiu de parolas aragonesas, a istoria impresa en l'aire que respiro pronunzia bozes d'a mía alma.

Sí, puede amar-se una fabla, literalmén. Como uno le tien cariño a bella persona, como uno amorosea en o más intimo o recuerdo d'aquellos a os que amó y que ya sólo son con nusatros en esprito, anque bien bibo... Pueden amar-sen parolas, acaronar-sen parolas, bibir ilusionau con bozes que pronunzión personas que se quison y se quieren y que agora biben en nusatros. Cuan charramos son tamién ellas as que charran, por as suyas bocas perén bibas, bozes que no quieren amortar-sen a o canto d'o calibo, en a chaminera albandonada, grisa. Son parolas que encara tienen y tendrán, perén a o costau, a nuestra flama roya, danzando, puyando libre en goyo, como qui ama de beras.

A mía yaya charraba en un riquismo aragonés repuyal, y o mío yayo, y os míos tíos, y bezins que marchón enta un alto país. Toz son presens tamién aquí, sin d'embargo, y biben en a lengua que emplegaban y que perdura en o más fundo d'aquellos que no son que os suyos chitos. As suyas casas de l'alma, as parolas, encara tienen calor y sentiu, encara os alizezes son bien firmes. O fogaril d'a mía yaya Chuana encara en tien de fuego, y encara aparamos as mans, chuntos, ta calentar-nos bien en o tiempo infinito d'os espazios.

Si olbidase ixa fabla, ni que fuese un siñalín, alabez o filo que aune o suyo recuerdo a lo de yo, se crebaría definitibamén. Cada puesto que conoxemos y aimamos, pleno de recuerdos, d'intes felizes u escuros, quedaría perén mudo. O que somos sería fumo que se'n ba ta siempre, una airera que se banta y fuye entre as eslanguidas boiras d'a tristura.

L'aragonés, o mío aragonés, son recuerdos d'ortals d'o suenio, de suenios de paradiso, an os corazons que durante tantismo tiempo nos quisimos nos achuntamos ta minchar a fruita d'a eternidá, toz de conchunta, a o canto d'o biñero ya bendemau pa cutio, charrando as parolas que nos fizon o que somos, o que nunca podremos dixar de ser, amor.


Chuan Chusé Bielsa