25 de diciembre de 2008

Lai de l'alma

Almendreras en flor

Almendreras en flor
Fotografía de Chuan Ch. Bielsa

Tiengo fe en l'aragonés.
Tiengo fe en o suyo esdebenidero.

Cal beyer a purna en a foscor,
a ilusión _luminetas_ en os güellos,
simiens baxo nieus y silenzios.

Tiengo fe en a chen que ha guardato
planters de parolas, corazons
en l'arca d'os suenios.

Tiengo fe en a chen que en os campos
de l'alma replega l'augua d'os zielos
ta regar os ortals que plantón os agüelos,
y que a incuria fue dixando yermos.

Tiengo fe en a chen con mans de treballo,
con mans d'alba amorosiando
parolas, radizes de luzes y cantas,
toz os amors biellos,
chitos enta o zielo,
chen que aspera encara, con l'alba,
beyer crexer dende l'alma
o fruito asperato
d'os suenios,
a pesar d'as tronadas d'os tiempos,
a pesar d'o sequero y as flamas,
a pesar d'a piedra malmetendo
sudors en as faxas,
a pesar d'os disprezios,
a pesar d'as aireras, rosadas,
a pesar d'os chelos en as maitinadas,
a pesar d'os que quieren en meyo d'o ibierno
dixar-te espullata en os yermos, fabla
nuestra de luz, sin duelo,
sin respeto, sin carizias d'amor,
y que l'oblido t'esborre d'os mapas
ta cutio, y que a boira
te zarre ta cutio los güellos,
ta dimpués arrullar os tuyos güesos
enta un eterno fosal de silenzios,
ta que nunca se sepa
más de tu, ta que o crimen
nunca no siga descubierto.

Tiengo fe en tu,
fabla de zielos y sieglos,
fabla de luminarias
apuntando enta lo eterno.
Tiengo fe en a chen
que en naxer cada día
ubre l'arca iluminata
d'as parolas tuyas,
ta onrar o esprito biello
y o esdebenidero,
ta esbeilar o goyo
d'a tuya alma,
ta que crexca sobre Aragón,
encara,
agora y siempre,
a chustizia, a poesía,
l'asperanza.

Chuan Chusé Bielsa

23 de diciembre de 2008

Camín feito d'amor

En Nadal empezipia o camín de l'asperanza

En Nadal (u Nabidà) una gran luminaria amanexe, un alba sin de mugas.

En a gran nuei de l'uniberso naxe una estrela feita d'amor, que solamén deseya ser amor. En a escura nuei d'o sinsentito una gran luz se debanta sobre as tiniebras. E ixa luz solamén podeba naxer en o más umilde puesto d'os mundos, entre a carne que sufre, entre os sers que biben en a dolor. E ixa luz solamén podeba ser d'amor.

Ta os que creyen en él, y ta toz os sers que sufren, Chesús ye a gran luminaria y a gran asperanza, l'alba d'o suyo día. Chesús ye o camín enta una luz que nunca no s'amorta. Ye un camín sin d'escarnios, sin d'engaños. Camín feito d'amor enta o paradiso de l'amor. Camín que ye o corazón de l'amistanza, a man d'a compasión, aduya d'o chirmán, esprito goyoso d'a libertà. Camín enta una bida autentica con intes feitos d'asperanza.

Buen Nadal a toz.

Chuan Chusé Bielsa

13 de diciembre de 2008

Manifestazions en Grezia. Un siñal d'alarma ta Europa

Chóbens griegos en protesta

Chóbens griegos en a suya protesta

Os disturbios protagonizatos por os frustratos chóbens griegos, con a suya autitù fura y contundén, han conmozionato a muitos en tota Europa, y cal que sirban d'albertenzia a os politicos d'o continén, que estudean cómo fer fren a la crisis economica mundial.

Os siete días seguitos d'algaradas, que han causato daños baluratos en bels zientos de millons d'euros en diez ziudaz griegas, estioron probocatos por a muerte d'un adoleszén tiroteyato por a polizía o 6 d'abiento, y reflexan o resentimiento causato por o muito gran lumero d'aturatos esistén entre os chóbens, os baxos salarios y unos defiziens serbizios sozials.

S'han produzito actos solidarios de protesta dende Moscú a Madrid, a begadas organizatos muito rapidamén por Internet u mensaches de móbil, tenendo presén que a sensazión d'a mayoría d'istos chóbens ye que os líders europeos no ascuitan os suyos problemas reyals.

"Ya ye ora de que se sienta a la chen. Chilamos aguaiten o caos en o que nos trobamos", dizió Stella Nicolakakos, una mayestra de 35 añadas.

Os economistas sochieren que os politicos europeos, que son rematando un plan d'estimulo de 200.000 millons d'euros en Bruselas, cal que se preparen ta más protestas por parti d'os ziudadanos, que beyen cómo periglan os suyos puestos de treballo dimpués d'una decada de creximiento que creyó espeutatibas d'una contina prosperidà.

"Cuasi tota Europa plegó a imachinar que yera inmune a la crisis y ha parau cuenta masiau tardi de que no ye asinas", dizió Vanessa Rossi, imbestigadora d'economía de Chatham House en Londres. "O esdebenidero ta bels países no ye guaire bueno, en terminos de rezesión y tensions sozials".

En España, an se prebeye que a tasa d'aturatos, que ye a más alta d'a UE, s'amane prou a o bente por ziento a mida que a crisis baiga a peyor, un banco y una comisaría estioron atacatos por chóbens en Madrid y Barzelona dimpués d'os actos de protesta por o asesinato en Grezia.

En Roma y Copenhague, manifestans de cuchas arrulloron piedras a la polizía y fizon estrozas en comerzios, tanimientres en Moscú collas de chóbens arrulloron bombas inzendiarias a la embaxada griega.

En Franzia, dos autos estioron crematos o chuebes fren a o consulato griego en Burdeus. "Plega la insurrezión" y "T'apoyar os fuegos griegos", iziban os graffiti prou amán d'o inzendio.

Muitos d'os factors subchazens en os disturbios griegos son suyizos, entre els a subcultura d'anarquismo que florex en bicos como Exarchia, en Atenas, an empezioporon os problemas. Os antezedens de biolenzia polizial tamién fizon que as autoridaz griegas no queresen correr risques ista begada con una reaizión masiau enerchica.

Protesta chobenil en Grezia

A tasa cheneral de desemplego en Grezia _que puyó a o 7,4 por ziento en setiembre_ está un siñalín por debaxo d'o promeyo en a eurozona. O factor clau, manimenos, ye o desemplego entre os chóbens, que ye d'o 22 por ziento en a francha de 15-24 años, seguntes a OCDE.

"Os chóbens griegos, mesmo os que tienen ya 35 años, forman una mayoría silenziosa de ziudadanos sobrecargatos, mal pagatos, endeudatos e insiguros", dizió Chenerazión 700 euros, una colla que esfiende a o 56 por ziento d'os griegos menors de 30 años que ganan ixa cantidà mensualmén.

Son o equibalén d'os "mileuristas" en España, u a "chenerazión praktikum" (interinos) en Alemania u a "chenerazión precaria" de Franzia.

Os chóbens, que se beyen obligatos asobén a dentrar en treballos menors a pesar d'una educazión unibersitaria, emplegan Internet u os mensaches de móbils ta organizar as algaradas, seguntes George Prevelakis, profesor de cheopolitica d'a Unibersidà d'a Sorbona.

"Muitos d'istos mesaches en Atenas, en muitos casos adoleszens, no son pas anarquistas, simplamén emitan o que beyen en a telebisión u Internet. Ixo puede pasar en cualsiquier puesto", dizió.

"Tota Europa ye encarando una crisis d'integrazión sozial", dizió Dimitris Keridis, profesor de politica en a Unibersidà de Mazedonia. "A soziedà europea se ye fragmentando muito rapidamén".

Os gubiernos d'Europa tendrán asabelos más problemas si no arriban a combenzer a a la chen de que se prenen os problemas sozials y economicos seriosamén y apreban politicas que os encaran como cal, dizió Rossi, de Chatham House.

Daniel Flynn (Reuters)
(Traduzión: Chuan Chusé Bielsa)

27 de noviembre de 2008

Poesía de Francho Nagore

Flying fish, by Herbert James Draper

O pex bolador
Olio de Herbert James Draper (1864-1920)
94 x 61 zm
Fotografía: Leicester Galleries

S'esbafan as olorías

S'esbafan as olorías d'albaca y madreselba
y en o mon lexanas esquillas s'ascuitan.
En nueis escuras se tresbaten os paxaros
y biellos pexes buelan sobre l'olbido.
L'aire se machurre y as tardadas ploran,
porque l'azul s'enfosca y se tornan grisos
os güellos de os ninos.
Sólo que os bitaus s'arriguen apriseta
con a trista y chiqueta riseta
de qui enzucra ra tierra
con os zaguers zeños de as boiras enchugarditas.
Os peitos s'afogan en fumateras royencas
y días d'antis más que parixen bibitos
tornan a embolicar todas as güelladas.
¡Cómo tortulan as fuellas de as figueras
a l'amparo de paretons biellizos
y de biegas queradas!
Rechiras libros leyitos
fa quí sape cuántas d'añadas
y poemas amagatos en o polbo
escritos cuan a luz yera berda.
Fardachos antigos amanexen
y costeras emplitas
de felzes royos cabalgando
sobre esconchuntadas mosicas d'augua.
Allora ye
cuan toz os zielos s'esboldregan
y amonico s'esbafa lo fumo de as fogueras.
Esbols de falziños esturdezitos
se reflexan en o chelo de os tellatos,
raberas d'estrelas paxentan as carreras
y os ricuerdos nantan a acucutar
dezaga de as finestras
mientres un orache chupito de glarimas
sobate l'alma.

Francho Nagore Laín
d'o libro Purnas en a zenisa

21 de noviembre de 2008

Baxo lo puen no bi ha ladrons

Pintura de Nick Summerbell

Obra d'o pintor inglés Nick Summerbell.

Baxo un puen bibiba una familia de mendigos, un ombre, una muller y o suyo fillo. Un día, en tornar de mendigar, a muller dizió a o suyo marito:

— Güe no he podito fer diners. Eban furtato los ladrons en muitas casas, y as chens teneban medrana y no m'ubriban.

En sentir istas parolas o fillo espetó:

— Papa, nusatros somos asabelo felizes, dengún ladrón ha dentrato nunca en a nuestra casa.

— Asinas ye, fillo mío _contestó lo pai_. Grazias nos cal dar por a nuestra pobreza, ista ye a fortuna nuestra, iste ye o merito d'os tuyos pais. Dengún no ha dentrato nunca baxo iste puen.

Cuento tradizional zen
(Traduzión: Chuan Chusé Bielsa)

6 de noviembre de 2008

Christian Larson: "Ta que a bida crexca"

Pintura orichinal de Chuan Chusé Bielsa

Nueba Matsushima
Pintura a l'olio de Chuan Chusé Bielsa
60 x 50 zm
Pintura a la benda

Ta que a bida crexca

Repite-te a tu mesmo un ziento de begadas cada día y espresa-lo con tot o tuyo corazón :

Seré muito más d'o que soi.

Aconseguiré más y más cada día porque sé que puedo fer-lo.

Reconoxeré solamén ixo que bi ha de bueno en yo mesmo, ixo que bi ha de bueno en os atros; reconoxeré, en totas as cosas y puestos, solamén ixo que tien bida y crex.

Cuan l'albersidà aparexca y menaze, a mía determinazión será más gran que nunca ta prebar que puedo rebirar totas as cosas ta trobar-ne o suyo costato positibo.

Y cuan beluns a os que he dato a mía confitanza me dezeuzionen, aconseguiré replegar milenta begadas más fe en a nobleza y en a onor d'o chenero umano.

Pensaré solamén en ixo que tien bertù y balura.

Buscaré solamén ixo que puede proporzionar libertà y berdà.

O mío intrés chirará solamén alredor de tot o que puede adibir belleza y bien a o mundo.

Bibiré ta que a bida crexca.

Fablaré ta dar corambre, animos, inspirazión y goyo.

Treballaré ta prebar de ser útil a o mayor lumero posible de personas.

Y en tot pensamiento, parola y aizión o mío deseyo zentral será fer más rica, noble y polida la esistenzia a toz os que trobe en o mío camín.

Christian Larson,
Your forces and how to use them (1912)

Traduzión dende o inglés: Chuan Chusé Bielsa

30 de octubre de 2008

O danze d'o bientre. Ye tiempo de fiesta.

Releyendo los posts anteriors, beigo que son en a suya mayor parti una miqueta seriosos. Sin dembargo, en as nuestras bidas, bi ta tiempo e intes ta tot: ta la seriosidà, ta la reflesión, ta la meditazión, ta o treballo... y tamién ta o relaxamiento y ta la fiesta. Y serba bueno que bi ese una complementariedà entre as dos dembas, mesmo una mutua retroalimentazión.

Por exemplo, en o descanso bi ha un pensamiento creyatibo mesmo más produtibo que en as oras de treballo. Y en o danze puede esistir una funda contemplazión (como ye ebidén en os danzes meditatibos d'os derbiches). Ya he menzionato atras begatas a mía muito alta considerazión d'a musica y o danze. Ta yo son a tuca de l'arte, son plenamén dibinas.

Danze y goyo

En a mía bida bi ha dos períodos de felizidà plena: a mía infanzia y "a segunda chobentù", por dizir-lo de bella traza (d'as trenta añadas a las cuaranta). Ista ultima etapa estió marcata muito fundamén por a mía pasión por o danze. Porque estió una autentica pasión. Bibié de pleno a conoxita epoca d'o bakalao. Podemos banalizar-la si nos peta, pero aquella epoca ta muitos estió machica. De feito, dixando aparti bels eszesos, estió una epoca marcata por una estetica marabillosa, lembeda, elegán en muitos casos, tolerán, positiba, mesmo romantica... Como escaizió en tantas atras cosas, con l'onze de setiembre en Nueba York morió toda ixa inozenzia d'a decada d'os nobanta.

A felizidà que se siente inmerso en o danze ye senzillamén inespresable. Y as intuizions que l'aunión de mente y cuerpo en o danze produzen son inefables tamién, os suyos efeutos son muito fundos y parexen materializar-sen, dentran a formar parti d'as nuestras bidas.

Estetica y metafisica

En o mío arte bi ha una curiosa mezcla entre metafisica y estetizismo. Sin ixe fuerte ingredién estetico, a la mía alegría li mancarba cualcosa. En reyalidà la mía autentica bocazión ye a reflesión metafisica, a la que integro ixe componén estetizista impribable, que surte d'una personal conzeuzión artistica d'o mundo y d'a bida.

Y cuan yo charro de metafisica charro de poesía, charro de relichión. Ta yo difuera d'ixe zerclo de metafisica-poesía-meditazión-estetica-amor-orazión a bida no tien guaire sentito. Adibirba la marabillosa parola "relichión" a ixas atras parolas. A relichión en reyalidà o ye tot. Pero güe muitas personas tienen prebenzions contra las relichions, e ixo puede replecar-se. As mayors aberrazions prexinables s'han comeso (y se continan fendo, tristamén) en nombre de dios. Tamién en nombre de dios s'han feito as obras d'amor más sublimes, pero ixo no tira o anterior. Tot ixo ye trachico, dramatico. ¿Cómo ye posible que determinatas interpretazions de parolas sagratas puedan dar pie a actos de pura maldà, y a más a más en nombre de dios? No bi ha mayor aberrazión posible: fer o mal en nombre de dios, un mal absoluto, creyar una dolor sin denguna piedà prenendo como suposato "alazet" as parolas de qui solamén puede ser amor.

Creigo que manca un mayor contenito estetizista en a praxis filosofica, adibir más estetica en o corazón d'a metafisica. A etica no tien por qué afeblir-se con ixe mayor componén estetizista, mesmo sensualista dica un zierto grau. Cal saper an son as mugas claramén, cal saper an se pierde a estetica y se torna en mal gusto, en tentazión que nos alexa d'a medolla d'a berdadera felizidà, en tentazión que se torna en compulsión y en adizión. Pero a pesar d'ixos risques, cal enfrentar-los y superar-los, con boluntà y buena conzienzia, porque si no nos encaminamos con seguranza enta o fundamentalismo, y por ixe camín enta l'aberrazión más completa d'a espiritualidà, enta l'ausenzia de perdón, enta l'ausenzia de dialogo entre diferens conzeuzions d'a esistenzia, enta la negazión d'os atros, enta la dibisión d'o corazón umano, que ye o prinzipio d'a maldà sin remisión.

O danze d'o bientre

Os oríchens d'o danze d'o bientre se pierden en a nuei d'os tiempos, talmén calerba remontar-se a l'antigo Echipto ta trobar-ne as radizes. Aparenmén iste danze ye simplamén ludico. Pero as personas que l'han prauticato bella begada, sobretot, lochicamén, mullers, perén han proclamato os suyos benefizios de toda mena, fisicos, psicolochicos y espirituals. Y no ye estranio, ya que en o danze d'o bientre se treballa fundamén o plecso solar, se considera l'alazet d'o cuerpo y de l'alma, como los alazez d'una casa (a meditazión zen, o zazen, tamién se zentra en o hara, o plecso solar). O conoxito metodo Pilates de chimnasia tamién treballa sobretot ixa zona d'o cuerpo a trabiés de lumerosos exerzizios, y muitas personas que l'han prauticato afirman que as suyas bidas han cambeato radicalmén a partir d'ixa esperienzia. Y tanto lo danze d'o bientre como lo metodo Pilates como a famosa teunica Alexander preban d'integrar cuerpo y psique, cuerpo y esprito. O treballo sobre o cuerpo se torna en benefizios psicosomaticos.

En o danze d'o bientre s'achuntan a la perfezión estetica, ludismo y chenuino goyo. Y no se refusa aquí mesmo un zierto componén sensualista, sapendo an son as mugas. No bi ha aquí espazios ta fundamentalismos, ta dibisions, ta o no-perdón. Aquí solamén bi ha puesto ta la zelebrazión de l'alegría, de l'alma d'a bida, de l'amor.

Chuan Chusé Bielsa

26 de octubre de 2008

Una orazión por os animals

Animal engayolato

Ascuita la nuestra umilde
orazión, ó Dios,
por os nuestros amigos os animals,
espezialmén por toz aquels
que están sofrindo,
por aquels que son cazatos
u están perditos,
por aquels que son estatos albandonatos,
por os que tienen feredà
u fambre,
por toz aquels cualo destino
ye ser sacrificatos.
Te suplicamos que lis atorgues
a tuya misericordia, a tuya piedà.
Y ta toz os umanos
que los tratan, pedimos
un corazón de compasión,
mans plenas d'amorosidà
y parolas rebutidas de cariños.
Fenos a nusatros tamién, Siñor,
merexedors de l'amistanza
d'os nuestros amigos os animals,
ta ser asinas dignos
d'as bendizions d'o tuyo amor.

Albert Schweitzer
(Traduzión dende o inglés :
Chuan Chusé Bielsa)

L'airera d'agüerro dispersa las fuellas muertas

Pintura tradizional china

Un ombre choben s'enamoró d'una mesacha rica. Durante dos años li escribió toz os días, sin rezebir nunca una respuesta. Y ye por ixo por o que fizo monche, retirando-se a una armita en o mon.

Un día, bels años más tardi, bido arribar a la muller en o suyo puesto de recullimiento. Achenullando-se debán d'el, li dizió:

— M'he entibocato. Agora he replecato lo tuyo amor. Aquí me tiens, soi tuya.

Pero l'ombre respondió:

— Ye masiau tardi. Agora soi monche, he tallato lo mío amor por tu. Bes-te-ne...

Bels días más tardi, o monche baxó enta la bal ta mendigar bella coseta de minchar en o lugar. A chen no feba que charrutiar sobre a zaguera nueba: s'ha trobato a una muller muito bonica, d'aspecto noble, bestita muito ricamén, afogata en o río. "De seguro que se trata d'una istoria d'amor que ha rematato malamén", diziban.

O monche comprendió, s'endrezó enta o fosal, y astí, debán d'a fuesa d'a muller, rezitó iste poema:

Cuan te presentés en a puerta d'a mía armita
as fuellas muertas de l'agüerro
chazeban, royas, en o sulero.
Dimpués d'a tuya marcha, una airera
las ha dispersato.
Tot ye impermanén
y a mía pobra armita ye millor que un palazio.
¿Por qué os nuestros destinos
no han puesto trobar-sen?
Denantes yo sofriba
y tu yeras en paz.
Dimpués dentré en a bía d'a serenidà
y tu sofribas.
Todas istas añadas han pasato como un suenio.
Cuan morimos
dengún no nos acompaña en o nuestro biache.
Cosa no queda d'as nuestras ilusions.
Sofrir no sirbe, doncas, ta cosa, ni martiriziar-se.
Agora has marchato.
Siente simplamén, con yo,
l'aire que mermura entre as brancas d'os pinos.

Cuento tradizional zen
(Traduzión: Chuan Chusé Bielsa)

22 de octubre de 2008

Maat: orden, chustizia, equilibrio

A diosa Maat, representata con una pluma en a suya capeza

En l'antigo Echipto, a diosa Maat simbolizaba l'orden cosmico, o equilibrio, a chustizia.

Os echipzios sapeban por esperienzia que as nuestras bidas perén son en un precario equilibrio. A sangre d'Echipto siempre ye estata o río Nilo. Y o Nilo en o pasato yera imprebisible. Un cambeo muito sotil u chiquet en a regularidà d'o cabal d'o río podeba significar fambre u inundazions. D'aquí bien que en a relichión de l'antigo Echipto bi aiga siempre una eterna luita entre l'Orden (representato por Maat) y o Caos (representato por Seth). Toz os esfuerzos que caleban yeran feitos ta pribar que o desorden amanexese y reinase.

En as nuestras bidas podemos beyer tamién ista luita contina.

Por fabor, si bibes una bida plena de salù y en armonía con a tuya familia, considera-te asabelo afortunato. Distruta, enfuelga-te con a tuya suerte. Disfruta con as chiquetas y marabillosas cosetas que tiens amán, a o tuyo costato. Por fabor, aprezia en a suya chusta mida os aparenmén diminutos goyos d'a bida: un sonriso d'as personas que aimas u de cualsiquier atro ser, un lusco, a letura d'un libro amigo, una machica zinta, una boladeta d'aire plena d'olors de rumero u espligo...

O equilibrio en as nuestras bidas ye muito, muito precario, perén ye en pinganetas.

O más chiquet cambeo en o esistén status quo puede ocasionar un importán desastre. Sí, ye zierto, un cambeo tamién puede trayer-nos prosperidà, buenas cosetas y oportunidaz, pero puede ocasionar una esferra tamién. Cal que bibamos alerta d'una forma equilibrata.

Creigo que serba bueno, seguntes nos amostroron os antigos echipzios, aguaitar y cusirar as nuestra propias bidas con prou de cuidau ta prebar d'encuadrar-las siempre que siga posible dentro d'un tarabidau d'orden y armonía. A bida ye cambeo, o cambeo ye inebitable, perén ye estato asinas y perén o estará. Manimenos, creigo que dentro d'as nuestras posibilidaz, siempre ye bueno ser consziens de que o desorden ye aguaitando a cada inte y en tot puesto, asperando bella errada, bella distrazión, ta estricallar o que más aimamos y o que emos debantato en una bida. Y lochicamén isto serba bueno fer-lo con mida y con tiento, con equilibrio, sin obsesionar-se ni una miquinina.

Bella temporadeta, a economía parex marchar por camins azeutables... Incluso beluns pueden soniar con tiempos de prosperidà infinita. Pero... si aparenmén chiquez factors funzionan en desequilibrio y en desorden, sin regles claros y sin controls adecuatos, si no estamos en contina bichilanzia, bels meses más tardi nos damos cuenta d'a grabedà d'a situazión economica y finanziera. Nos trobamos plenos de deudas y sin capazidà de respuesta. Rezesión...

D'a mesma traza, en as nuestras bidas tot puede en a superfizie aparexer en calma, talmén bibamos un poquet fuera de control y menatos por zierta desiria... Pero, bel día, sin asperar-lo y arribando como una sospresa, bi ha un chiquet, muito chiquet cambeo (en a nuestra salù, en as nuestras relazions, en a nuestra economía...) y muito lugo, de sopetón, tot ye fuera d'equilibrio; un importán cambeo s'ha produzito, puede estar que prou negatibo. ¿Qué ha pasato? A nuestra bida nunca será la mesma. Caldrá que mallanquemos y nos esforzemos asabelo ta trobar un atro nuebo punto d'equilibrio satisfactorio.

No paramos muita cuenta, cheneralmén, en o escalfamiento global y en o nuestro estricallato entorno. Pero lo Caos ye operando sobre as causas que os umanos metemos en zirculazión, sobre a nuestra desiria en relazión con a naturaleza. Con tot, y anque en somos consziens en bella mida d'ixa reyalidà, seguimos sin fer de tot ixo un zentro d'atenzión importán. O sol aparex cada maitín por l'orizón, o maitín ye fresquet y agradable y o tiempo ye fabuloso, tot parex "ir bien". Pero bel atro día paramos cuenta de que no, no "ban bien" as cosas, paramos cuenta en que bella cosa importán ye cambeando negatibamén; inundazions anormals, sequeras que no rematan nunca, abellas que no fan miel, birabolas que desaparexen... Y a pesar de tot, prebamos de bibir cada día normalmén, ye lochico... Pero... as nuestras bidas en o esdebenidero nunca serán as mesmas. A naturaleza ye cambeando, paso a paso, imperzeutiblemén, en una endrezera negatiba. O cambeo, lento, se fará ebidén, muito ebidén ta las futuras chenerazions, que abrán de pagar un pre muitismo alto, muitismo doloroso, por as aizions irresponsables d'una umanidà anterior, que no sabió autuar con sabiduría y sensibilidà.

A nuestra zibilizazión ye bibindo fuera d'equilibrio.

Os antigos echipzios yeran muito ocupatos y preocupatos prebando de mantener o Caos a distanzia y de mantener l'Uniberso en equilibrio. A suya singular mitolochía s'alazetaba en buena mida en ixa dicotomía y en ixa dialeutica. A o largo de milenios, construyoron a zibilizazión más duradera d'a istoria.

Creigo que no serba una mala cosa ta toz nusatros prebar d'estar más alerta en as nuestras bidas, como Buda u Chesús amostroron. Buda comentó: "A desatenzión ye sinonimo de muerte". Una chiqueta manca d'atenzión puede chenerar un gran desastre. No se trata de controlar tot ixo que ye incontrolable. Se trata de bibir más bichilans, más alerta. Porque si neglichimos bellas cuestions importans, a medolla sobre a que descansa la nuestra felizidà, o nuestro progreso y o nuestro equilibrio, si marchamos alegremén sin de parar cuenta en ixos alazez, en bel inte inasperato, en bella trachica desatenzión... un minimo azidén puede alterar-lo tot. A partir d'ixe inzidén as nuestras bidas difizilmén serán una atra begada as mesmas. En un inte podemos perder paz, salù, bienestar... Dimpués, prebaremos de restaurar l'anterior status quo, incluso podemos aprender y millorar as condizions prebias, si tenemos una atra oportunidà... Pero, en cualsiquier caso, ixo no será guaire fázil. Ta aconseguir superar as sobrebenitas zircunstanzias caldrá un grandismo esfuerzo y una grandisma atenzión. Mesmo bels cambeos negatibos no se'n irán, remanirán con nusatros ta cutio.

Sí, ye fantastico poder fer una gambadeta por os campos, por os parques u por as abenitas, disfrutando d'o sonriso d'un sol alegre, ye marabilloso poder dizir una parola pleniza d'amorosidà a belún a qui queremos de beras, ye marabilloso agafar un gran libro d'a nuestra biblioteca y pasar a tardada leyendo deliziosamén, tanimientres plebe difuera en as carreras. Y marabilloso ye beyer a nuestra zinta faborita en a telebisión, bibindo unas oras dentro d'una bendita y polidisma fantasía. Marabillosas son todas as chiquetas, umildes y agradables cosas d'a bida, y o berdadero plazer ye apreziar-las agora, con atenzión y sabiduría, antis de que siga masiau tardi, antis de que tot siga de raso diferén.

Chuan Chusé Bielsa

Diosa Maat: chustizia, orden, equilibrio

20 de septiembre de 2008

Sofla un airaz furo

Triunfo d'o paxaro - Pintura de Chuan Chusé Bielsa

Triunfo d'o paxaro
Pintura de Chuan Chusé Bielsa
Olio sobre tabla

Sofla un airaz furo
sobre os paisaches d’a memoria
y d’o esdebenidero,
sobre os orizons d’a cultura nuestra,
estricallando los zaguers repuis
de l’alma.

Sofla un airaz furo
espaldando casas
an ya no bi abrá ninos
charrando a nuestra fabla,
imbadindo falsas
an ya no bi abrá risos
ni paxaros, ni as calmas
rayadas d’o sol
rezando sobre a paz,
ni gotetas truquetiando en bentanicos.

Sofla un zierzo ultimo,
como un chilo en guambra,
sobre os biellos campos,
an ya tot ye comprato y bendito:
as faxas sagratas,
as grans ribazadas de piedras,
as clochas sin d’augua,
as cletas queratas.

Sofla un airaz griso
entre as biellas cambras,
y abonico, abonico,
ladrón en a nuei,
furta os suenios de yaya,
lazenas, cadieras,
a suya luminaria de cariños,
u espalda con rabia chamineras,
fogarils de sieglos,
y ranca roseras
y seca oliberas
y torna camins y cultura
en oblido.

Corre y corre un airaz furo,
y enfosca chardins de poesía,
dixando as trazas d’o suyo sinsentito,
u desfá la machia sondormita
d’as aguas en misterio,
escampando un destino
sin a luz d’as ilusions, xuto,
u bien marcha con os suyos catirons
enta las planas, y torna grisos
os luscos relichiosos de silenzio,
y emboira os güellos d’os zaguers
poetas, y torna tristo
y en zenisas o futuro.

Corre un airaz furo
sobre os palazios d’a inozenzia,
sobre o esprito
libre que alienta dentro de tu y de yo,
corre y corre y se debanta
como una idola bien falsa y plena
de beires y de fríos,
prebando d’amortar as nuestras lumbres, prebando d’amortar todas as parolas biellas,
d’emporcar os ortals d’o corazón,
prebando de cambear por mirallos d’artifizio
a simién d’infinito amor
que crexió y crexe en o país que aimés.


Chuan Chusé Bielsa

 

7 de septiembre de 2008

Poema en prosa de Francho Nagore

Ilustrazión de Chesús Gimeno
O rebendedor d'entradas, de Francho Nagore,
se publicó en o lumero 20 d'a rebista FUELLAS,
correspondién a nobiembre-abiento de 1980.

O rebendedor d'entradas

Se’n son bendidas todas as entradas. Ya no podremos beyer l'enguero d’a fiesta. Siguirá plebendo sobre l’esmo ofizinal d’as tardadas bueitas, entanto catamos cómo puya entalto lo goyo que sale d’as chamineras d’o tiatro. Crexerá la molsa en as paretes de l’alma y cayerán estrelas y flors entre as glarimas d’o tiempo.

Estiemos os zaguers en plegar t’o bentané. No bi’n eba garra entrada. Aconorta-te, allora, con o tuyo cado d’a falsa, y beye dende astí alto puyar o goyo entre as milorchas.

No bi’n ha pro de tiempo ta toz os cazataires de menutos. Pero los combidaus á ra fiesta en han cuanto deseyan. Conoxco un biello rebendedor d’entradas. Pued’estar qu’encara en tienga beluna. Le’n demandaré. Y si bi’n ha, toz os diners los me gastaré en una entrada ta poder beyer l’enguero d’a fiesta. Y tu ferás igual. Y tamién era. Y allora abremos cayito baxo ra flama d’o insolidario deseyo. No bi abrá molsa, ni flors, ni estrelas, ni milorchas. Cantará o tiempo a suya canta, pued’estar que más trista.

Y maitín, dende o suyo cado d’a falsa beyerán otris puyar o goyo que sale d’as chamineras d’o tiatro y, sentindo crexer a molsa en l’alma, y beyendo puyar o goyo entre as milorchas, se’n irán a buscar a o biello rebendedor d’entradas. Li darán toz os diners qu’en aigan y er lis dará una entrada. Y serán cremaus por a flama.

Francho Nagore

2 de septiembre de 2008

Una Parola

Meditazión - Ilustrazión de Chuan Chusé Bielsa

Meditazión
Ilustrazión de Chuan Chusé Bielsa

Esistindo a luz,
enta ella biachas.
De seguro que t'has esforzato de más
y has bibito asabelas nueis.
Tiens o nezesario
bagache de guambras.

Esistindo l'amor,
das un paso y un atro
enta o mundo que acarona
almas en flor.
Encara remeras
labios embitans en o tuyo corazón,
labios que nunca
no traizionan.
Ye zerqueta a polideza
de toz os luscos, l'alentar
de bisas y de besos, sols
que nunca no s'amortan
tanimientres debuxan
o silenzio.

¿Quí podrá aconseguir-lo?
¿Alcaso no tiens ya las sufiziens
radizes fondas y royas?
¿Alcaso ta tu no ye estato perén
o más quiesto
a Parola que conforta?

Esistindo un atro uniberso
amagato más allá de tot ibierno,
paso a paso abitas en o camín
y meditas en o sonito
que bi ha más allá de tot fredo,
o sonito con o que a luz aspera amar.

Ascuitas y ascuitas,
y ya solamén yes
un beire que s'ubre ta plebidas,
y a tuya bida ya no ye
que una clamada, una respuesta
y un biache enta o palazio
an bibe a bondá de cada ser,
a suya luminaria d'eternidá;
o tuyo fogaril en fiesta.

¿Alcaso lo fruito no ha bibito ya
todas as lunas,
alcaso no ha asperato as bibas auguas
en infinitas oras,
alcaso no tien agora tacto
solamén t'albas
y ta tucas,
alcaso no ye besato ya por labios
d'una femenina frescor,
una Parola?


Chuan Chusé Bielsa

 

26 de agosto de 2008

Galizia

Barca d'o tresoro en a mar d'a mente

Barca d'o tresoro en a mar d'a mente
Pintura a l'olio de Chuan Chusé Bielsa

Nunca no he besitato Galizia.
Talmén nunca no besite Galizia.
Pero he abitato _puedo churar-lo_
una Galizia de parolas. Aimo
una Galizia de poetas.

Talmén os míos güellos
no beigan nunca o mío paradiso
atlantico, pero he sentito
en as luengas tardis lentas
un gotiar aimando como labios
en as carreras de Santiago,
gotas tinglando como musica
en un país de plebia.
Rosalía yera la prinzesa
d’os míos libros escolars.

Talmén nunca no besite a piedra
y a boira espullatas,
as tierras como barcas
adentrando-sen en mars.
Pero he bibito en pazos de parolas
con tautos d’alma umeda,
con baranas amorosiatas
por a molsa,
Galizia en plena esenzia,
sin tiempo y nabatiando
enta imposibles,
Galizia sin escarnio y sin feridas,
polidisma.

Dende Galizia partiban asobén
as rutas d’os míos suenios,
y barcas de boira
marchaban en as nueis
en busca de El Dorado d’a fantasía
enta países que nunca no estioron toquitiatos
por l’odio, que solamén esisten
en os mapas d’o polito :
Irlandas gubernatas por as fadas,
Cornualles, tierra d’os caballers d’a luz,
Bretañas miticas, Escozias intimas
besatas por o zielo,
Islandias de sagas,
elfos y ballenas lechendarias,
Groenlandias d’a fin d’o mundo,
an Erik o Royo prebó de bantar,
en o chelo, un paradiso,
Binlandias con as suyas ugas, luen,
dillá de tot confín.

Dende Galizia perén partió
una machia de distanzias, o paxaro
d’oro d’a reina d’o infinito.
Galizia en biache siempre
enta tot o intimo y o lexano,
fogaril d’a sagrata Poesía.
Galizia naxió d’os suyos poetas,
Galizia son paisaches de parolas
meditando,
son musicas y son cantas,
plebia intima cantando
en as carreras de l’alma.


Chuan Chusé Bielsa

 

21 de agosto de 2008

Carmelo Valero Planas, gran cantor

Carmelo Valero Planas

CARMELO VALERO PLANAS
SIN PRETENSIONES, un cd pleno de poesía y polideza
an s'incluye a canta en castellano-aragonés "No saluda"

Carmelo Valero Planas, cantautor naxito en Andorra pero que ya leba muitas añadas en a Liguria italiana treballando como profesor d’español, ha publicato un nuebo CD de musica, que leba por títol SIN PRETENSIONES.

A trayeutoria como cantautor de Carmelo Valero ya ye bien luenga, con muitos y sobrebuenos treballos musicals concretatos en barios CDs. Tamién ha reyalizato chiras musicals por lumerosos países, ha cantato entre atros puestos en ziudaz y lugars d'Italia, en Estambul, en Quenia, en as islas Maldibas, en Trinidad-Tobago y atros puestos d'America d'o Sur.

Como no podeba estar d’atra traza, Carmelo Valero ha cantato tamién en o suyo lugar natal en bellas ocasions, en conziertos que perén cuentan con una gran audienzia y acullita. O cantautor andorrano amuestra en tot inte una autentica pasión y un amor chigán por Andorra, a Tierra Baxa y por Aragón zanzero.

En iste nuebo CD pueden sentir-sen cantas tan mainificas como QUISIERA..., RETRATO, RAÍCES, LO QUE ME FALTA, LLÀGRIMES DE TARDOR... En reyalidá ye prou difízil siñalar “as millors” cantas d’o disco, por a sobrebuena calidá que presentan todas ellas, y cadaguno i puede trobar as suyas particulars alfayas; bellas cantas tienen un muito delicato, esquisito, puntet romantico, belatras un intelichén tono ironico, pero todas comparten l’amor por Aragón y a poesía. En reyalidá Carmelo Valero ye un POETA total, un autentico trobador contemporanio.

En o CD s’incluye a canta NO SALUDA, feita a partir d’un poema de yo con o mesmo títol. Iste poema o escribié orichinalmén en aragonés común y o publiqué en a rebista FUELLAS, publicata por o CONSELLO D’A FABLA ARAGONESA, incluyindo unas muito polidas ilustrazions feitas por FRANCHO NAGORE, poeta, artista, lingüista y erudito. Bella añada dimpués fazié una traduzión d’ixe poema a o castellano-aragonés (en iste caso a un castellano-aragonés prou castellanizato, muito más que atros poemas míos escritos en ista modalidá). Ista traduzión se publicó en CIERZO, rebista mensual andorrana.

Asinas que, curiosamén, NO SALUDA surte musicato a la carrera en castellano-aragonés y no en aragonés común, en que ye escrito l’orichinal. Cal dizir que Carmelo Valero no charra l’aragonés común, pero como un buen puyal d’andorranos aima y emplega la nuestra modalidá lingüistica particular, tan rica y por disgrazia tan en periglo.

En cuanto a las resultas d’o treballo musical d’o que somos charrando, como autor d’a letra d’una d’as cantas, solamén puedo dizir, con a mayor ochetibidá d’a que soi capaz, que o CD ye en conchunto mainifico, ta yo sin de duda una berdadera alfaya, an Carmelo Valero nos amuestra la suya total mayestría como artista. Solamén cal sentir as cantas ta poder comprebar-lo. Y en o que pertoca a la canta NO SALUDA unicamén puedo dizir que ye marabillosa, deliziosa, fendo muito buena pacha con a resta d’as composizions.

Y no ye guaire fázil que yo diga las parolas d’alto, ya que soi muito desichén en relazión a musicas y cantas. Cadaguno tien as suyas ideyas sobre arte. En o mío caso creigo fundamén que a POESÍA, a MUSICA y o DANZE conforman a tuca d’a polideza y d’as reyalizazions d’o chenero umano, son as reinas sagratas de todas as ARTES.

Más abaxo, publico a letra d’a canta NO SALUDA tan como amanexe en o disco, que solamén adibe a o poema que publiqué en CIERZO los dos zaguers estrebillos.

Chuan Chusé Bielsa

NO SALUDA

Era niño y yaya con tú pasiaba
por los caminos blancoamarillos de Piagordo.
Las calmas rayadas del sol a la tardada
hacían bonicos los recuerdos.
Entonces me icibas amorosa
que calía saludar con una sonrisa, con adioses,
al labrador que volvía
con una jada de sudores al hombro,
u a las mujeres que descansaban un poquico
a lo que remataba la luz,
como en una iglesia del yermo.

(Estrebillo) Y yo sonreía y vantaba la manica
haciendo tal como me icibas
pa’ saludar a todos.

Y me icibas querida abuela
en el paseo amarillenco cuajau de tardada
que a los perros abandonaus
y a los gatos perdidos y a culebras
y a los esfardachos gigantes
que atraviesan los caminos
sobre el duro polvo blanquinoso d’esta tierra,
calía de seguida espantá-los
con rabia y piedras.
Me icibas... ¡ay querida yaya buena!
cuando àun estabas con mí y con ellos.

(Estrebillo) Y yo sonreía y vantaba la manica
haciendo tal como me icibas
pa’ saludar a todos.

He vuelto hoy a pasiar en silencio
por los caminos de la infancia.
Las colores amarillas son otras
colores amarillas.
El tiempo ha saturau d’imágenes mis ojos.
Días y noches s’han clavau en la carne
como un hierro rusiente.

He vuelto hoy y he saludau
con un crostón d’afecto y pan,
con una sonrisa,
al perro abandonau de ojos cachos,
de ojos dibujando feredá y hambre,
lo he saludau como a un igual sobre esta tierra,
como asoven se saludan los amigos,
como icibas yaya que hiciese con los hombres
l’he dau lo que tenía.

He vuelto hoy y he saludau
con caricias verdaderas,
con las caricias que los hombres quisiesen
y asoven no tienen,
a unos gaticos perdidos y amagaus
entre las espigas verdes de los trigales,
entre el sol cansau y los faraboles de mayo,
y he dejau que sus zarpicas
me subiesen por los pies y por la boca.
La gata desde el camino me miraba
más comprensiva que los humanos,
con la sabiduría que los humanos quisiesen
y asoven no tienen.

(Estrebillo) Y yo sonreía y vantaba la manica
haciendo tal como me icibas
pa’ saludar a todos.

He vuelto al fin hacia las casas
ligeramente royiscas sobre los tejaus,
ya cansau,
zarrando a medias los ojos
contra un sol eslanguido.
M’he alpartau y he dejau paso
a unas mujeres y a unos niños
que aprovechaban la ultìma frescor del día.
M’he alpartau maquinal,
dejando el espacio necesario,
contemplando mientras tanto con cansera
la extraña forma penumbrosa de las cosas,
el deseo sulsido de las cosas,
y ya en la honda contemplación
solamente m’ha sorprendido,
solamente m’ha anguniau
la voz d’un niño que ya m’había encontrau,
una voz acusatoria,
un reproche sincero de niño:
“¡No saluda!”

30 de julio de 2008

Suenio

Paul Cézanne - Maison et arbre

Maison et arbre, quartier de l'Hermitage
Paul Cézanne

Denantes de marchar
(emigrán tardano)
beigo en suenios as colors
d’a mía casa.
A carretera ye dura y grisa.

Cuan yera nino
a nuestra casa yera amariella.
Yera una casa alegre
y a puerta s’arreguiba.
En as finestras bi eba amor.

Cuan yera nino
pintemos tres begadas
a frontera de casa.
Y as parez cambeoron
d’amarillencas a azulencas,
d’azulencas a royencas.
Yera como ficar un chuego
dentro d’un atro chuego.
Yo de begadas güellaba
la casa dende luen
(que teneba perén a mesma alma)
y me puyaba un goyo delicato y calién
por os pulsos.

A clara casa amarillenca,
y azulenca y royenca,
en a mía redolada seca
de fuego y yermos.
I sintié
as purnas d’a bida puyar
d’eternidá a eternidá.
A bida yera un misterio
dentro d’un caleidoscopio.

Agora marcho.
Cal que me’n baiga,
porque o suenio ha rematato
(emigrán tardano)
y s’ubre una bispra de distanzias,
y a mía casa d'a nineza
ya no consona guaire bien
con una atra casa
de deseyos.
Agora ya he ubierto l’atlas
y beigo y comprebo con sospresa
que o mapa d'a bida
ye agora chiquet,
as buegas se i tocan.
As mars tamién rematan,
puedes achuntar-las con os güellos.

Bi ha intes en os que ye difízil
no creyer en o destino,
no sentir en os piez y en a boca d’o estomago
a pulsión que nos empenta a seguir
un suenio en o lusco
u un camín entre boiras.

Dende a carretera ricuerdo as colors.

Pero no puedo remeyar-lo.
Corro por ultima begada enta la casa,
m’asiento en o más alpartato cantón escuro
y prebo de saper en qué lengua
fablaba cuan bibiba entre colors:
“Entre cantón y cantón d’a tuya casa
bi ha una distanzia de mil sabors”.

Y en ubrir una puerta
siento parolas familiars en una cambra,
no sé en qué cambra,
pero ixo ya no importa guaire.
Qué frior y qué silenzio,
qué soledá agora
en baxar os escalerons biellos
d’a memoria.

Asinas que cal que marche.
Dixar o país amariello
do esclatoron purnas.
A carretera ye un deseyo imperioso,
a carretera ye grisa.
Tamién os países d’o mundo son grisos
anque bi aiga puesto ta un emigrán tardano.


Chuan Chusé Bielsa

 

Nota.- Iste poema o escribié fa muitos años y forma parti d'ixos poemas que no se sape por qué razón (talmén porque o mesmo autor no s'identifica de raso con els) o poeta refusa publicar en primeras, guarda en bel calaxo y se'n oblida.

Y tampó no se sape por qué razón bels bersos d'istos poemas se quedan grabatos en a memoria d'o poeta que os escribíó, o que li fa replecar que deseyan beyer a luz y bibir. Asinas que astí os publico por primera begada.

Ye un poema do lo componén onirico ye muito importán, en reyalidá estió lo resultato d'una mena de suenio poetico. Ye prou curioso porque, en o mío caso, o componén onirico no acostumbra a tener un papel importán en a mía poesía, sobretot como motor u "teunica" conszién de creyazión.

28 de julio de 2008

Patria

Almendreras a la tardada

Almendreras a la tardada
Fotografía feita por Chuan Chusé Bielsa

Do lo Silenzio siga
como un campo labrato y sembrato,
allá i será la mía patria.

Do a contemplazión siga
la más probeitosa autibidá.
A contemplazión d’o sagrato.

Do los nuestros chirmans grans,
os nuestros amigos os animals, sigan
respetuosamén tratatos.
Allá i será la mía patria.

Do cada árbol siga,
d’entre cualsiquier tresoro,
o más preziato,
símbolo mainifico d’o esdebenidor.
Do sers y flors y auguas
sigan reberenziatos,
allá i tendré a mía patria.

Allá do bi aiga
un ministerio ta la esfensa
de paisaches, do los diners
no sirban ta estricallar barbaramén
as costas y as mars, y as riberas
berdas d’a bida,
y os mons sacros
que puyan a nuestra alma
enta lo alto.
Allá i será la mía patria.

Do a cara d’a Tierra
siga amorosiata, como se fa
con o ser más quiesto.
Allá do ista Tierra tienga
un respeto como mars de cariños
y un futuro, y pueda ser, encara,
como una gran mesa
escoscata y bien furnita
t’atros ninos y atra umanidá.
Do ista Tierra siga perén
gloriosamén onrata,
allá i será la mía patria.

Do sigan apreziatos chustamén
o treballo y l’amor
que costó cada bien,
y no siga dispreziato
lo que tien más balura:
un biello sabio,
amostranzas d’o pasato,
una cultura que s’amorta
u una lengua minorizata,
un erenzio de paz
y luminarias.
Do sigan amorosiatas
unas parolas biellas,
milenarias,
allá i será la mía patria.

Allá y sólo allá
tendré la patria mía,
y no reconoxco ta yo
denguna patria si no ye ixa,
y solamén a ella me doi,
y solamén a ella me debo,
y solamén en ella
ha posato lo suyo afeuto
lo mío corazón.


Chuan Chusé Bielsa

 

19 de julio de 2008

PLEBEBA...
(Poesía en aragonés chistabín)

Plebida

Plebida (Rain) - Arte dichital
©Comma

    Plebeba...
Y las gotelleras
cayeban aprisa
per la rollá aquela.
A churros l’augua
lababa las penas...
Con el capuché
preto a las orellas
que se t’escorreba,
ni an te biebas
baixar la carrera
lixera, lixera.
T’abrí quiesto izire:
¿Per qué no m’asperas
que baixarén chuntos
asta la laera
de la fuen de Feixas?
Pero t’escapabas
lixera, lixera.
Plebeba...
Y el corazón mío,
¡ya más no’n podeba!
¡Si ese puisto siquiera plorare,
como plora’l zielo
cuan plebe, y se bázia
la pena que leba!
    Pero... No. Tiengo que guardala
antera ta yo
asta que me muera...
Y no sabrás nunca
lo que te quereba
aquel mozo que un día miraba
como te’n benibas
lixera y mullada
¡de la fuen de Feixas!


Nieus Luzía Dueso Lascorz

 

Nota.- L'ochetibo de publicar iste mainifico poema de Nieus Luzía Dueso en iste blog no ye un atro que fer un chiquet omenache particular a ista gran poeta en aragonés.

O poema Plebeba se publicó ya rematando a decada d'os sisanta d'o sieglo pasau, concretamén en o lumero XVII d'a rebista Argensola correspondién a 1968-70. Con posterioridá estió incluyiu en o libro AL canto'l Zinqueta de Nieus Luzía Dueso, publicau en 1980 por o Consello d'a Fabla Aragonesa, prestichiosa asoziazión d'a que ye consellera d'onor. Nieus Luzía Dueso tamién ye academica d'onor de l'Academia de l'Aragonés.

Addenda.- Dimpués de publicato iste post, rechirando en o rete beigo que l'amigo que publica o buen blog en aragonés Onsera ya eba publicato iste poema de l'autora chistabina, y en calendata relatibamén rezién. As mías desincusas pero, en fin, dixo iste post tal y como ye escrito, ya que no teneba denguna boluntá de repetir cosa. Nunca ye de más espardir tot o que se pueda os grans clasicos d'a poesía en aragonés. ¡Y más omenaches que caldría que se fer-sen a Nieus Luzía Dueso!

17 de julio de 2008

Vichando

Camín en os Montalbos

Serca e mi rancho e palo a pique crusa
la culebra pardusca de un camino
que trepa gambetiando a la cuchiya
y se pierde dispués en un bajío.

De a ratos, dibrusao en la tranquera,
yo me pongo a vichar a los que pasan;
a los que cren tuavía en las promesas
y se dejan sinchar por las distansias.

Sé cuála es l’ansia que a cadáuno d’eyos
le sirve de rodaja;
conosco la ilusión que los cuartea
y lo fatuyo e tuitas esas cuartas.

Y sé que al repechar uno e los tantos
cuest’arribas que tiene la esistensia,
se han de sentir cansaos de andar sonsiando
y, arrepentidos, han de dar la güelta.

Yo no compriendo por qué pucha el hombre
carcula siempre hayar la dicha lejos,
siendo que, si es qu’esiste, la yevamos
en lo profundo de nosotros mesmos.

Lo pior es que risién nos damos cuenta
al dir yegando a viejos.
Cuando la vida nos ha güelto tristes
aprendemos risién a ver p’adentro...

Yo tamién, cuando moso, rodé muncho;
me aburrí de oriyar los horisontes;
y jui dejando, en pagos siempre iguales,
las osamentas de mis ilusiones.

A juersa de porrasos jui aprendiendo
a querer el silensio y la tristesa,
y a encontrar las dulsuras escondidas
entre l’amarga cáscara e las penas...

Aura tuitos mis días son de un pelo;
nada me tráin y no me yevan nada;
y voy escuresiendo dispasito
sin sentir el tirón de las distansias.

Por eso, cuando vicho pal camino,
me da lástima ver esos cristianos
que pasan con tropiyas d’esperansas
y han de volver arriando desengaños.


Serafín J. García  (Poeta uruguayo)

 

24 de junio de 2008

Paradiso d'a musica

Danze - Olio de Chuan Chusé Bielsa

Cuan ya o mundo
siga canso de parolas
sin danze y sin amor,
bendrá allora la Parola.

Pero ya será musica. Será
la salbazión d'o mundo.
Zielos más que azuls serán
ta cutio ubiertos,
pero ya no bi abrá más parabolas.
Chesús alentará la suya musica,
Chesús amostrará con musica,
con parolas danzans.

Chesús, sembrarás
a tuya musica sobre a Tierra;
a bida crexerá.
Sembrarás cantas
sobre toz os leitos d'a nuei,
sembrarás danzes d'amor,
ritmos d'amor,
mensaches como luminarias.
Albas terrestres puyarán
enta os paradisos d'a musica.

Chesús, tocarás
con os didos d'a musica tuya
feridas y tristuras. Sanará
o mundo. Naxerá
l'árbol d'a bida en os altos
paisaches polidismos. Brollarán
auguas goyosas dende o chardín
secreto, gotas cantarán.
Fablará tot
en o idioma d'a musica.

Chesús, o mundo bibió en a guambra
en iste mundo de parolas no danzans,
as parolas no rematoron nunca
con l'odio y a desasperanza.

Pero tu bendrás, trabesarás
a nuei con a tuya Parola d'amor,
con a tuya musica d'amor, besarás
con os tuyos labios corazons.

Chesús, cuan ya os trigos
sigan prestos ta la cullita,
cuando ya tot solamén reclame
una polideza sin mentira, caminarás
de nuebo sobre sasos y camins
d'una nueba Galileya. Serán
segatos con compasión os campos.
Y tot será perdón.
Será un cutiano canto
tot amor.

Siñor,
cuan ya o mundo siga canso
de parolas sin ritmo y sin encanto,
bendrá allora la Parola tuya
sobre a Tierra, danzará
sobre o tiempo y os espazios,
recullirás as tuyas luminarias, puyarán
en estrela eterna, brilarán
zielos sin d'engaño
en cada corazón, s'ubrirá o sagrato
paradiso d'a musica.


Chuan Chusé Bielsa

 

19 de junio de 2008

Amanexer

Cuan acucuta o sol, os domingos,
as abenitas son tan luengas, bueitas.
Puedestar que bella bielleta
escobe as zeras
emporquiatas de papers coloriatos
y recuerdos.

Cuan o sol acucuta, os domingos,
ya son desfeitos os nuestros risos,
ya no zorrupamos con os labios
beires emplitos de colors,
no besamos ya más labios
(con a fruizión con a que o nino
da muesos en a carne molsuda d'as fragas).

Cuan a nuei desfá
las luminetas d'o suenio, os domingos,
esparde guambra sobre guambra,
guambras negras, guambras blancas
de lunas, de silenzios y d'oblidos.
Bi ha una ausenzia de conzienzia
en os espazios dormindo.
Allora las carreras grans tan grisas
as petenan soledaz,
ye o país inestable d'os capinos,
dondían os capinos
por o sulero en pinganetas d'a ziudá.
En ziga-zagas ban imbadindo
lo reino sagrato d'os autos,
pordemás os semaforos clucan
os suyos güellos berdes.
As abenitas son una mar
bandiando-se en o frío, os capinos
nabatiando en a grisalla.

Cuan acucuta o sol, os domingos,
No bi ha más amistanza ni más güembro
que parez duras y farolas
(os maniquís badallan
dende os aparadors petrificatos,
sin un sonriso),
y no bi abrá más leito güei
que un cantón tristo
u o disprezio d'o sofá, a o canto d'o ritmo
d'o reloche. Capinos,
ta busatros son istas parolas,
ta busatros que no replecaz o porqué
d'a inebitable luminaria d'o maitín,
a suya seriosidá amadrugando
y crebando tot o intimo,
o suyo escarnio, y tos s'antuellan fieras güei
as boiras tintatas de rosa
de l'amanexer.

As discotecas han zarrato as ninetas,
os suyos güellos enritatos,
o día s'ha trasquito un danze dibino,
bi yéranos un sólo cuerpo
baxo a plebida que arruxiaba ritmos
y luzetas, nos capuzábanos en os peitos
de l'oblido, tot i tinglaba d'oblido,
a discoteca penumbrosa
yera la nuestra casa allora
(Minneapolis, Gruta, Stella),
agora ya no en tenemos de casa, a boira,
abonico, abonico,
nos ha ito arredolando,
como un destino.

Mesachas, mesachas nos ez dixato,
nos bandiábanos fa un inte
en os buestros cuerpos,
¡ó diosas!,
nos remullábanos en a buestra frescor,
pensábanos que o buestro conuerto yera eterno,
que as buestras caras, os buestros mobimientos,
yeran a polideza buscata d'a eternidá.
Nos ez dixato
cullebriando como lo fumo, yéraz tiempo,
toz yera tiempo en a espelunga d'ilusión
d'a discoteca. I beyébanos tinglar
piedras preziosas dende o teito
y en os beires y ninetas,
pero yera tiempo tot.

Mesachas, mesachas,
en marchar no nos ez dito tan sisquiera:
"Adiós-amigos-
adiós-ya-ye-tan-tardi".
Ya ye tan tardi. Ez fuyito con o tiempo,
nos ez albandonato, ez marchato
cara enta lo día y enta casa.
Nusatros no, nusatros no en tenemos
de casa, nusatros no imos
enta lo día (a suya luz nos nafra).
Nusatros no, nusatros no tenemos
un milimetro d'amor an emparar a fren.
Agora recorremos muertos os cantons,
insultamos con altos chilos a lo tiempo
y a la bida que s'escola en agafar-la.

Cuan acucuta o sol, os domingos,
baila con nusatros a desasperanza
en a pista graniza d'as plazas,
y flors y fuens y estatuas
alufran o nuestro baile esfilorchato.
¡Ó, estamos muertos!,
ha naxito lo sol y estamos muertos.
A nuei ye rematata,
l'ha amortata o día que s'arrigue,
y naxe ta chen que bibe "como cal",
pero no-no-no ta nusatros,
o nuestro reino ye un reino
de suenios y fracasos y altos-negros
unibersos,
os tuyos peitos y a tuya lei, luna,
y no ista luz solar de lampa espullando
a nuestra indefensión, polizía
engalzando lo misterio.

Y sin aturar rechiramos
un rayet de luz de fantasía,
un rafe que nos empare de glarimas.
No sapemos ta do ir,
no sapemos qué fer.
As carreras y abenitas
son estatas tacatas por o día.
Todas as guambras coloriatas
han marchato enta atros mundos.
Y a luz d'a reyalidá, abonico, abonico,
nos ba rosigando y emplindo de feridas,
paxaricos engabiatos,
laminatos y afogatos y crematos
por o sol.


Chuan Chusé Bielsa

 

Nota.- Poema escrito orichinalmén en aragonés fa muito tiempo, en 1994. Yera inedito dica agora y se publica en iste blog por primera begada.

24 de mayo de 2008

Orazions

Mudéxar de Teruel

Qué bibas as torres
     de Teruel
Qué bibas en a carne seca
     de Teruel
Qué elegans os collars
En o cuello aspro de a tierra
     de Teruel
Qué bibos os ombres zaguers
Debantando as colors de milenta
Lunas y cruzes en l'aire fredo
     de Teruel
Qué suenios agonicos d'aljezes y recholas
Qué orazions espullatas enta o dios
De todas as edaz, qué dios berdadero
Entre a soledá funda y roya
     de Teruel

Teruel, as tuyas torres bibas
Son l'anima de o tuyo cuerpo de carne
Teruel, aima dica o fundo de o misterio
A inmensa luminaria de zeramicas en o zielo
A tuya orazión perfeuta

Teruel, Teruel
¡En l'orizón sólo se retallan as tuyas torres!


Chuan Chusé Bielsa

 

Nota.- Poema orichinal en aragonés. Fue publicato anteriormén en a portalada d'o lumero 82 d'a rebista "Fuellas" (Uesca, Consello d'a Fabla Aragonesa), correspondién a marzo-abril de 1991.

22 de mayo de 2008

Alhambra

Alhambra de Granada

Fa ya bel tiempo se fizo en tot o mundo una mena d'enquesta popular ta eslechir as nuebas marabillas d'o mundo feitas por a man de l'ombre, y d'entre todas as que i surtisen, a GRAN MARABILLA d'o mundo.

Cal que reconoxca que no paré guaire cuenta en os chiquez detalles d'ixe concurso. Manimenos, sí que iba rezebindo informazión de forma azidental sobre os molimentos eslechitos y aquels atros que iban rematando seyendo eliminatos. Yera prou claro que solamén se trataba d'un chuego, ya que establir diferens categorías no teneba guaire sentiu en iste caso, tan sólo yéranos debán d'un bonico entretenimiento.

Lochicamén, as marabillas que rematoron "finalistas" estioron as que cuasi toda la chen s'asperaba en primeras: as Piramides de Guiza, a Gran Muralla china, o Taj Mahal, Petra...

Me parixe recordar que a propuesta que dende o Estato Español se presentó a iste "concurso" estió l'Alhambra de Granada, por debán de "candidatas" como a Sagrada Familia u El Escorial.

Plegó un inte en que tresbatié o filo d'os esdebenimientos en o prozeso d'a eleuzión, y solamén apercazaba informazions esfilorchatas que no me'n permiten agora fablar con seguranza. Creigo que como nueba GRAN MARABILLA d'o mundo "surtió" en primer puesto Petra, pero torno a repetir, no soi siguro de tot. Y creigo que mesmo l'Alhambra no dentró a formar parti d'ixe radita colla de nuebas marabillas.

Pero, cal dizir-lo, iste chiquet articlo no tien a intinzión d'informar puntualmén sobre aquel concurso.

Solamén me cuacarba socherir que cadaguno de nusatros tamién poderba fer A SUYA lista con AS SUYAS marabillas d'o mundo. Serba, tamién en iste caso, un atro chuego, como sin denguna duda no yera más que un chuego a eleuzión d'a que somos charrando.

En o mío caso, bi ha molimentos que me dixan literalmén sin parolas, en contemplar-los y en prebar de charrar d'els, que me leban a un terreno an abita o eszelso, un relichioso misterio. Serba o caso d'o Taj Mahal, por exemplo. U de Petra, ye de dar. Pero serba iste tamién o caso de molimentos más desconoxius ta o gran publico, a lo menos difuera d'Aragón, como as torres mudéxars de Tergüel. Ya fa tarcual añadas bibié durante bels meses en ista ziudá. Y puedo dizir que m'enamoré d'ixas torres, mesmo en fazié de poemas, y dica güe contina ixe amor. Remero cómo, dimpués de paseyar por as carreras y abenitas, perén remataban os míos pasos a o canto d'ellas, güellando-las en silenziosa adorazión, felizmén engabiato en a suya machia.

Cadaguno de nusatros tien as suyas particulars midas ta balurar a polideza. Y todas en son bien respetables. En o mío caso, si tenese que trigar bel molimento en tot o mundo que faiga que o mío esprito esclate d'almirazión, que recreye en el toz os paradisos que emos bibiu u que asperamos poder bibir, iste molimento serba chustamén, conchuntamén con as torres teruelanas... l'Alhambra de Granada. En ella poderba resumir-se tot o que busca o mío ser sanzero, ella bien poderba representar ta yo un simbolo de tot o que aimo y tot o que considero poliu y de balura. L'Alhambra tien y amuestra Poder interior, ye como lo chardín edenico de l'asperanza. Poseye a infinita y serena umildá d'o berdaderamén gran. Como lo mudéxar de Tergüel...

L'Alhambra poderba representar perfeutamén o paradiso, tamién ta yo, que soi cristiano, pero ubierto a toda sinzera espiritualidá. Tamién yo poderba ser de raso feliz dondiando por os ambitos zelestes y as cambras d'ensuenio de l'Alhambra, leyendo meditatibamén bersiclos d'o Corán, paseyando por o Patio de los Leones, repensando sobre altas berdaz en a Sala de las Dos Hermanas, u sentindo una musica de gotetas en o Generalife, u aguaitando lo silenzio d'as auguas en o Patio de los Arrayanes u en El Partal, oblidato d'o tiempo, como si s'esen aturato ta cutio as suyas sayetas. Ixo serba como prebar un siñalín d'o Paradiso, un trozet de Paz, un Paradiso que ye o dreito de naximiento y o destino ta tot ser que ha abitato, abita y abitará la nuestra Tierra.

O Taj Mahal, u a basilica d'o Pilar, u as torres mudéxars de Tergüel, u l'Alhambra de Granada... tot forma parti d'un Amor que ha preso forma y que, a pesar de todas as tristuras y toz os misterios, siñala un camín de polideza y meditazión, d'asperanza.


Chuan Chusé Bielsa

 

19 de mayo de 2008

 

Andorra-Sierra d'Arcos - Foto de Chuan Chusé Bielsa

Montalbos - Andorra-Sierra d'Arcos
Foto de Chuan Chusé Bielsa



Gatica

Enterré a la mía quiesta gata
en o puesto más bonico d’a Tierra,
a o canto d’a noguera solitaria
y en o marguin d’o biñero biello,
sin fruitos y zeleste.
Aquí son una pregaria
as calmas
luminarias d’o lusco.
Aquí l’aire ye un perfume
d’espligo y tremonzillo.
Aquí crexen
as flors más majas,
repolidas.

Un nino, inozén,
izirba : "Quereba a la gateta mía
como a cosa en iste mundo".
O poeta diz o mesmo.
Ye o suyo destino
ser libre como lo zierzo y amar l’Alma
misteriosa que ha feito niedo
en cadaguno d’os sers bibos.

Cosa ye o cuerpo dimpués d’a muerte
y, sin dembargo, serba bien polito
que as mías zenisas, bel día, fuesen esparditas
en o puesto más bonico d’a Tierra,
a o canto d’a mía gateta parda y blanca,
sobre a piedra que corona o suyo cuerpo muertezico,
a o canto d’a noguera
que se banta en o silenzio tanimientres ora
enta lo zielo,
a o canto d’o biñero con fruitos
solamén de belleza y d’infinito,
allá do a bida crexió
con amor y con paz, muito luen
d’o caos d’o mundo, muito amán
d’o branquil d’o paradiso.

Como un nino que, inozén,
aimaba y agora se cariña
d'a suya gatica,
o poeta fa o mesmo.
Ye o suyo destino
biachar libre en o Esprito
enta l’Alma dibina que ha feito niedo
en cadaguno d’os sers bibos.


Chuan Chusé Bielsa

 

8 de mayo de 2008

 

FALSA A O CANTO D'A MAR

Falsa a o canto d'a mar - Pintura de Chuan Chusé Bielsa

Pintura orichinal de  Chuan Chusé Bielsa
Olio sobre tabla
54'3 x 65'2 zm
Obra en benda

 

14 de abril de 2008

 

Mon sagrato de Piagordo - Foto: Chuan Chusé Bielsa

Mon sagrato de Piagordo (foto feita por Chuan Ch. Bielsa)



Entre as radizes y o infinito

Son dos as estrelas
que guidan o mío camín.

Bi ha la estrela enrunata
baxo tierra, umilde,
arrodiata de radizes u de sangre.
Como simién u corazón.
Son as parolas aragonesas
que perén ban con yo,
que pronunzioron aquels
con os que perén bibo,
anque marchoron luen,
albas d’amor.

Parolas aragonesas en o camín
enta l’oblido.
Parolas-radizes, estrelas d’a tierra,
parolas biellas, dispreziatas,
afogatas en o fango y en o escuro,
como en profundidaz abisals.
Beluns piensan que son fieras.
Ta yo
no bi ha parolas más bonicas
en os inlumerables mundos.

¿Y l’atra estrela?
O mío deseyo d’infinito,
cariños d’a Luz
biba eternamén.
Estoi enamorato
d’o infinitamén alto
amagato
en o infinitamén umilde.
Enamorato de l’unico que esiste.

Abitán de dos mundos,
son dos os astros
que me guidan y dan lumbre,
a bida ye un biache entre unibersos
y cadaguno triga las estrelas.
Allá en o alto d’os zielos interiors,
¡cuántas estrelas
de compasión, polidas,
altismas,
iluminando lo Camín enta l’Amor!


Chuan Chusé Bielsa

 

9 de abril de 2008

 

DE RADIZES Y ESTRELAS

A begadas, quedamos seduzitos por camins lexanos.

A begadas, güellamos a os nuestros piez y nos beyemos enfangatos en a tierra y as radizes. Ye a tierra que pisoron os nuestros abampasatos, aquels que charraban con as parolas que encara ricuerdo, y que güe ya no prenunzia cuasi dengún.

A begadas, sentimos una cansera de radizes, pensamos que no son guaire útils ta las alas que quieren marchar enta toz os deseyos y destins.

Pero dimpués tornamos a nusatros mesmos, ubrimos os güellos, y beyemos as carreras que abitamos. Cuasi tot ha cambeato. Pero bi ha presenzias arradigatas a l’amor en cualsiquier cantón que conoxemos. Banto los güellos, y beigo los mons con as suyas chiquetas faxas albandonatas, ribazadas baxo ribazadas. Allá nos ricordamos a nusatros mesmos, ninos, en a costera, columbrando dende alto os paisaches que perén emos aimau, aguaitando a yayo treballando con o zaguer aladro, a zaguera somera, en o campet estreito, a o canto d’os abismos.

De tot ixo, ¿qué remane? Si alcaso bellas parolas dando as bocadas, una frescor apenas besitata de ricuerdos. Ubro los güellos. L’airera bandea almendreras y oliberas en a soledá... Cada árbol teneba un nombre que güe a chen tasamén emplega: laurelero, manzanera, perera, zerezera, azarollera, niespolera, presquero, alberjero... Uno poderba pensar-se que güe a chen reniega d’ixos nombres. En bi eba mils y mils que agora son morindo. A nusatros nos amostroron ixos nombres. Os biellos no en conoxeban d’atros. Y a tierra os charra encara, creigo, en as barellas d’os impeltes muertos.

En a biblioteca d’a memoria alientan ixos nombres, encara. A begadas me’n boi luen d’els sin de parar cuenta, a begadas creigo que ya no pertenexen a iste mundo, que ya no pueden serbir ta guaire cosa. Pero, en l’inte, ¡qué silenzio y qué chelor y qué angunia siento en o más fundo cuan o paisache, como un mirallo, me ritorna la suya güellada trista! No, ya no sé u no puedo bibir sin ixas parolas que s’amortan, como si alexando-me d’ellas perdese l’amorosidá y o ricuerdo de toz os que tanto me quison y que tot lo me dioron, tot m’amostroron.

A begadas marchamos, sin pensar, enta o esbarafundio d’as taragañas d’o mundo. A begadas dispreziamos as radizes, nos arreguimos de radizes, nos sentimos entollaus en as radizes. A begadas querérbanos desenreligar-nos de muitas cosas y marchar bolando enta un zielo iluminau por estrelas y luzetas de deseyos. Pero son estrelas tamién as radizes, y as más alteras y bonicas, ixo replecamos dimpués d’añadas y feridas. Tamién as radizes nos guidan como a nautas en l’amplisma escureldá d’os misterios. En a mar d’a eternidá nos asperan as radizes, tot l’amor que emos iu dando y que nunca s’ha perdiu.

Dica la fin, bibiré con as parolas que ya apenas dengún charra, que ya no sé si belún emplegará. Cuan o día m’arribe de morir, me’n iré con estrelas de radizes, firmamentos de radizes.

Y creigo que en a lengua oblidada, con as parolas que ya cuasi dengún quiere, bendrán a rezebir-me aquels a os que en ista bida tanto aimé. Y sisquiá charremos ya ta cutio, eternamén, ixa lengua de radizes en o eterno paradiso d’os suenios.

Chuan Chusé Bielsa

 

2 de abril de 2008

 

Aguaitando a la mía gatica

Aguaitando a la mia choben gata una cosa repleco.

Aguaitando a la mía gatica bibindo en o susiego. Cosa creba irremeyablemén o suyo mundo. Perfeuta serenidà. Dengún reconcome. Denguna delera. Solamén reposar en a calma, ya siga aprofeitando un amorosiador solezico cuan fa bueno u bien, d'ibierno, catando fito-fito, sin cantiar-se, as flamas d'o fogaril, en una lexana casetica en o yermo.

Aguaitando a la mía gatica repleco que m'he equibocato. Nos emos equibocato muitos, creigo. No bibimos en o país d'a serenidà. ¿Alcaso no ye ixo lo que más importa?. Espleitar fundamén de lo más simple, d'os paradisos senzillos, d'a caloreta que ta l'anima de baldes ufre a contemplazión, d'una capeza fresqueta y d'un corazón alentando en a paz.

Comprendo agora que m'he equibocato. Si escomenzase una atra begada, creigo que darba asabelas cosas, talmén tot, por bibir en a calma d'o silenzio y d'a meditazión. No comprarba as complexidaz inútils d'o mundo, os inutilmén lumerosos trastes d'o mundo, con as suyas luminetas falsas d'oro.

Con qué seguranza lo digo: "M'he equibocato". Con qué seguranza lo beigo, con qué tristura güello enta os días que marchoron y que bien pudon ser una atra cosa. Si arrullase en un muntón as oras no bien emplegatas construyirba piramides; piramides sin orizons, ni estrelas, ni renaximientos.

Nos apegamos pordemás a ochetos y aparienzias, nos cargamos con muchilas chigans d'obligazions. Nos tornamos en esclabos de por bida ta bien poqueta cosa. Nos cal satisfer nezesidaz, pero lo que femos ye multiplicar-las sin aturar. Y tanimientres, lo que más importa remane amagato, lo que atorga a la bida a suya nobleza queda en intes que pudon aber estau grans y que dixemos pasar y trafeguemos cambeando-los por estapenzias. ¡Cuántas cosetas grans y buenas s'esbafón y s'esbafan de contino en o buedo d'o no bibito!

Güello a la mía gata en a suya perfeuta paz, en a suya intelichenzia sin mida, y lo que he dito se torna en cualcosa que puede mesmo palpiar-se, reflesión de grilla. Güello a la mía gata choben que, sin nezesidà de garra escuela, esliche a bida millor en cada inte, sin faramallas.

Sí, m'he equibocato, y como diziba Leonardo da Vinci, beigo agora millor que nunca que o tiempo "s'esbariza sin ser notau, a amagatons, y ba asinas engañando a os mortals". Dios mío, Dios mío.

Chuan Chusé Bielsa

 

26 de marzo de 2008

 

M'INTERESA

Muitos días ya sin dengún post. Curioso: he pensato y elaborato bels articlos ta incluyir-los y dica agora no lo he feito. Me trobo zagueramén inmerso en un ambién contemplatibo, interesato por cosas que no sé si interesan a muita chen, y manimenos sospreso y alticamato cada día por bellas notizias apercazatas cuasi sin querer-lo, d'astí y d'allá, en os partes. Son as feridas que nafran a contemplazión. As eternas feridas d 'o mundo. O cordón que nos aune a o melico d'os nuestros chirmans.

Bellas begadas tamién me sosprendo cuan reconoxco que ya no m'interesan guaire cosetas que ban emplir muitos entusiasmos en a mía bida, esportes (fútbol...) por exemplo.

¿Qué m'interesa, doncas? Ta empezipiar: un paisache solitario an encara se sienta o pulso en calma d'una bida berdadera, un autentico miraglo en meyo de l'artifiziosidá que lo ba imbadindo tot poquet a poquet. Creigo que, afortunadamén, tanimientres bibamos, encara quedará bel paisache bonico por istas tierras, pleno de polideza y soledá. ¡Qué suerte! Ixo ye o zielo. Poder acudir-ie con un buen libro u con un lienzo ta pintar, u con un corazón ta escuitar. Á... Poder espleitar d'o silenzio... Ixo ye o paradiso. Dios ye ixo. Dios ye astí. Encara.

M'interesan as zibilizazions muertas, por exemplo. Me faszina la zibilizazión echipzia. En cuentas de beyer bella canal de telebisión, repaso muitas begadas documentals sobre l'antigo Echipto. U bien amilloro, beyendo zintas clasicas, o inglés que no m'amostroron en a escuela (a mía chenerazión estió d'as zagueras que s'ilustró en a lengua franzesa). Pero continan interesando-me fablas romanicas minorizatas (como l'oczitano) que no han teniu a suerte d'o inglés, u que mesmo poderban tener en o esdebenidero, si no se i mete remeyo, o destino trachico de l'antiga lengua echipzia.

M'interesa... Atra begada contaré más en profundidá qué m'interesa... Aragón, por exemplo, un Aragón mitico que ya no sé si esiste. Aragón poderba estar, ta yo, un barello en ixa calma ta lo esprito d'a que charro, con trigos que bandea una bisa de silenzio, con una luminaria de tardada presidindo lo que somos. Ta yo Aragón son paisaches que aimo y aragonés, molimentos que aimo y aragonés, alma aragonesa y aragonés. Si no bi ha aragonés en o mío barello silenzioso yo ya no repleco Aragón, yo ya no trobo Aragón. Cadaguno tien os suyos bagaches de parolas y de suenios, as suyas mitolochías, o suyo cantón de ricuerdos en o más fundo, a o canto de bella basa berda, en l'ortal, por exemplo, tot embolicato ya en as boiras d'un pasau remotismo...

Aragón... ye l'Aragón que m'amostroron os míos yayos, a os que adoré. Un Aragón pleno de dignidaz, un Aragón pleno de parolas con sabor a tierra. Un Aragón que ya solamén aguaito en una lumbre interna, en un fogaril de cariños.

M'interesa... Un atro día contaré tot ixo que m'interesa agora, dimpués d'as añadas... M'interesan muitismas cosas, todas coloriatas por una luzeta umil de contemplazión.

Sí, m'interesa la contemplazión. Ye dizir, un progreso autentico.

Y l'ombre y a bida m'interesan como a un enamorato. Con clarors y foscors (anque a begadas duelan).

Y, sí, m'interesa ixe silenzio d'o que charro an s'amaga tot lo que ye d'interés ta l'alma, tot lo que berdaderamén importa.

Chuan Chusé Bielsa