26 de octubre de 2009

Poesía en aragonés - No saluda

No saluda

Ilustrazión de Francho Nagore

Ilustrazión de Francho Nagore
Debuxo a tinta de Francho Nagore,
incluyito en o lumero 93 d'a rebista FUELLAS,
ilustrando lo poema "No saluda".

Yera nino,
y yaya con tu paseyaba
por os camins blanco-amariellos
de Piagordo.
As calmas rayadas d'o sol
a la tardada
feban polius os deseyos.
Allora me dizibas amorosa
que caleba saludar
con un sonriso,
con adioses,
a o labrador que tornaba
con una xata de sudors en o güembro
u a las mullers que descansaban un ratet
a lo que remataba la luz,
como en una ilesia d'o yermo.

Y yo sonrisaba y mobeba la maneta
fendo tal como dizibas
ta saludar a toz.

Y me dizibas quiesta yaya
en o paseyo amarillenco
cuallato de tardada
que a os cans albandonatos
y a os gatos perditos y a cullebras
y a os fardachos chigans que trabesan os camins
sobre o duro polbo blanquinoso
d'ista tierra
caleba decamín esfuriar-los
con rabia y piedras.

Me dizibas...
¡ai quiesta yaya buena!
cuan encara yeras con yo y con ellos.

He tornato güei
a paseyar en silenzio
por os camins d'a infanzia;
as colors amariellas son unas atras
colors amariellas,
o tiempo ha saturato d'imáchens
os míos güellos,
días y nueis s'han impreso en a carne
como siñals en flamas.

He tornato güei
y he saludato con un crostón d'afeuto y pan,
con un sonriso,
a o can albandonato
de güellos baxos,
de güellos debuxando feredá y fambre,
lo he saludato como a un igual sobre ista tierra,
como asobén se saludan os amigos,
como dizibas yaya que fese con os ombres
li he dato lo que teneba.

He tornato güei
y he saludato con carizias berdaderas,
con as carizias que os ombres queresen
y asobén no tienen,
a uns gatolins perditos y amagatos
entre as espigas berdas d'os trigazals,
entre o sol canso y os ababols de mayo,
y he dixato que as suyas zarpetas
me puyasen por os piez y por a boca.
A gata dende o camín m'aguaitaba
más comprensiba que os umanos,
con a sabiduría que os umanos queresen
y asobén no tienen.

He tornato a la fin
enta la casas,
licheramén royiscas sobre os teitos,
ya canso,
zarrando a meyas os güellos
contra un sol eslanguito.
M'he alpartato y he dixato paso
a unas mullers y a uns ninos
que aprobeitaban a ultima frescor d'o día.
M'he alpartato maquinal,
dixando lo espazio nezesario,
contemplando tanimientes con cansera
a estrania forma penumbrosa d'as cosas,
o deseyo amortato d'as cosas,
y ya en a funda contemplazión
solamén m'ha sospreso,
solamén m'ha anguniato,
a boz d'un nino que ya m'eba trobato,
una boz acusatoria,
un reproche sinzero de nino:
"¡No saluda...!"

Chuan Chusé Bielsa

Debuxo de Francho Nagore

Ilustrazión de Francho Nagore
Debuxo a tinta de Francho Nagore,
incluyito en o lumero 93 d'a rebista FUELLAS,
ilustrando lo poema "No saluda".

O poema "No saluda" se publicó ya fa muito tiempo, en o lumero 93 (correspondién a chinero-febrero de 1993) d'a rebista FUELLAS, publicata por o Consello d'a Fabla Aragonesa. O poema ocupa as pachinas 28 y 29 en ixe lumero, ilustratas por Francho Nagore con dos debuxos a tinta.

Iste poema lo conzibié y escribié orichinalmén en aragonés común. Más adebán, fize una bersión d'o poema en castellano-aragonés que se publicó en a rebista CIERZO d'Andorra. Ista bersión ye la que prenió como alazet o gran cantautor andorrano Carmelo Valero Planas (residén en a Liguria italiana) ta tornar-la en una preziosisma canta que incluyó en o suyo zaguer treballo, "Sin pretensiones".

O mesmo Carmelo Valero cantó "No saluda" en o gran rezital poetico que se fizo en Andorra a primers de setiembre d'ista añada de 2009 en l'armita d'o Pilar, do rezitoron as suyas composizions os poetas andorranos, antimás d'estar un omenache a Mario Benedetti (bels rapsodas leyoron poemas d'iste autor uruguayo, entre atros Eloy Fernández Clemente). Iste rezital estió tot un esito de publico, l'armita yera a rebutir de chen y ta asabelas personas que acudiban por primera begada a ista mena de rezitals estió tot un trucazo y una agradable sospresa. En o mío caso, leyé os poemas "Almendras en a falsa", en castellano-aragonés y "San Macario de Andorra" en castellano. A bielliza armita d'o Pilar (construyita a partir d'un nuclio romanico d'o sieglo XII) an que se zelebraba l'auto se troba a os piez d'o mon San Macario, que ye tot un emblema y un orgüello ta toz os andorranos.